Deklaracja - deklaracja lizbońska - geneza, postanowienia

Zagadnienie relacji pacjent-lekarz podejmowane było wielokrotnie przez różnego typu organizacje. W 1948 roku wprowadzono Deklarację genewską, która jest nową wersją przysięgi Hipokratesa, w 1964 roku Deklaracja Helsińska uregulowała kwestie związane z przeprowadzaniem badań medycznych na ludziach, wreszcie w 1996 roku światło dzienne ujrzała Europejska Konwencja Bioetyczna. Innym ważnym dokumentem związanym z kwestią etyki w medycynie jest Deklaracja Praw Pacjenta, od miejsca jej opublikowania zwana także Deklaracją lizbońską. Została ona wydana przez Światową Organizację Zdrowia w 1981 roku.

Dokument ten jest zbiorem praw pacjenta, które mu się należą podczas opieki medycznej i które powinny być przestrzegane przez lekarzy. Najważniejszym wnioskiem płynącym z deklaracji jest stwierdzenie, iż jednym z podmiotów w systemie opieki medycznej jest pacjent – lekarze i osoby związane z leczeniem powinni działać przede wszystkim dla jego dobra, przy czym jednocześnie zgodnie z własnym sumieniem. Od tej pory leczonym przyznano prawa równorzędne z leczącym. W pierwszym paragrafie dokumentu podkreślono, iż należy zwalczać przejawy dyskryminacji w lecznictwie. 

W dalszych częściach tekstu podjęto takie zagadnienia jak sprawa poszanowania godności ludzkiej i zapewnienia prywatności pacjenta, prawo do samostanowienia i wolności wyboru oraz odpowiednia edukacja medyczna. Wreszcie zapis mówi o tym jak personel lekarski powinien zachować się w konkretnych sytuacjach, choćby w momencie, kiedy pacjent jest nieprzytomny i nie można skontaktować się z jego rodziną w celu uzyskania zgody na dany zabieg czy w warunkach ubezwłasnowolnienia leczonego. Sporo miejsca poświęcono również prawu pacjenta do rzetelnej informacji – o stanie swojego zdrowia, rodzajach działań i zabiegów, które lekarz chce podjąć oraz o ewentualnych zagrożeniach i konsekwencjach. W końcowym artykule podkreślono ponadto, iż pacjentowi przysługuje prawo do opieki duchowej.

Ogromne znaczenie Deklaracji lizbońskiej polega w głównej mierze na tym, iż po raz pierwszy przyznano pacjentom status podmiotu w opiece medycznej i sprecyzowano przysługujące mu prawa. Dzięki temu dokumentowi zwrócono uwagę na to, iż chorzy powinni być traktowani ze szczególną opieką, godnie i z poszanowaniem ich poglądów, przekonań oraz woli.