Liberalizm i neoliberalizm - założenia i porównanie (różnice, podobieństwa)

Liberalizm to nurt polityczny i społeczny, którego podstawowym założeniem jest idea wolności jednostki. Jego korzenie sięgają epoki oświecenia. Jego przedstawiciele postulowali zniesienie ustroju feudalnego, zmniejszenie roli Kościoła w życiu społeczeństwa, ograniczenie przywilejów szlacheckich, wprowadzenie wolności gospodarczej w miejsce ustroju pańszczyźnianego oraz zaprowadzenie równości pośród wszystkich obywateli.

Współcześnie głównym hasłem przewodnim liberalizmu jest poszanowanie wolności jednostki w społeczeństwie, niezależnie od jej poglądów, rasy, religii oraz płci. Istnieje szacunek dla zasad moralnych i politycznych. Teoria ta opiera się na tolerancji oraz poszanowaniu wolności osobistych, dopóki nie krzywdzą one innej osoby. Innymi równie ważnymi przesłankami filozofii liberalizmu jest prawo człowieka do wolnego, konkurencyjnego rynku oraz niezależności gospodarczej. Wolność jest tu wartością nadrzędną. Liberalizm to teoria skupiająca się na indywidualizmie, negująca jednocześnie kolektywizm. Nie należy przeciwstawiać się nowościom, należy mieć otwarty i elastyczny umysł. Zachowana jest wiara w siłę ludzkiego rozumu. Obowiązuje zakaz poświęcenia ludzkiej wolności w zamian za rozwój ekonomiczny oraz występowanie przeciwko zasadzie równości wszystkich wobec prawa.

Jedną z podstawowych zasad, wywodzących się z teorii liberalizmu, jest ukształtowany przez Monteskiusza pogląd dotyczący konieczności rozdzielenia władzy wykonawczej, ustawodawczej oraz sądowniczej jako warunek absolutnie niezbędny do zachowania prawa jednostki do wolności i jednocześnie ten stan gwarantujący. Trójpodział władz jest obecny w każdej współczesnej formie rządów demokratycznych i stanowił podwalinę dla wyzwolenia i niepodległości wielu państw.

Neoliberalizm jako pogląd społeczno-gospodarczy powstał w latach 30. ubiegłego wieku, ale największy swój rozwój nurt ten osiągnął w latach 80. Jego założeniem jest wolność jednostki przede wszystkim w aspekcie ekonomicznym oraz (w mniejszym stopniu) politycznym. Głównym postulatem jest teza, że państwo jako instytucja powinno spełniać funkcje kontrolne i administracyjne, pilnować porządku oraz stać na straży wolności ludzkiej. Jednostka powinna być pozbawiona ingerencji państwa, gdyż ogranicza ono wolność osobistą, konkurencyjność oraz wolny rynek. Teoria państwa o szerokich funkcjach społecznych jest przez neoliberałów odrzucana jako niezgodna z założeniami nurtu. Cechą charakterystyczną dla neoliberalizmu jest całkowita wiara w mechanizmy rynkowe oraz w możliwość wyboru wśród konsumentów, co podniesie znacznie poziom życia przeciętnego obywatela. Jednocześnie promowana jest opinia, iż rynek może nie być doskonały.

Neoliberałowie skupiają się na wymiarze ekonomicznym państwa oraz jego obywateli, zaniedbując kwestie związane z prawami i wolnościami osobistymi. Wiara w przywileje w zamian za osiągnięcie wyższego statusu ekonomicznego jednostki, jest poważną wadą omawianego nurtu, a także zasadniczą różnicą w porównaniu z założeniami liberalizmu.

Każdy z poglądów ma swoich zwolenników, przeciwników oraz przedstawicieli. Jedną z cech demokracji jest możliwość wyboru, także pod względem zapatrywań politycznych i ekonomicznych.