Zimna wojna - geneza zimnej wojny

Zimna wojna to pojęcie określające rywalizację polityczną, ideologiczną i ekonomiczną zachodnich państw demokratycznych ze Związkiem Sowieckim oraz z jego państwami satelickimi. Po zakończeniu II wojny światowej wielka koalicja antyhitlerowska rozpadła się, wspólny wróg, Niemcy, został pokonany. 

III Rzesza Hitlera zagrażała państwom demokratycznym, kapitalistycznym nie mniej niż ZSRS, udało się ją pokonać przy pomocy sowietów, był to sojusz wymuszony. Po wojnie drugie niebezpieczne, totalitarne państwo, ZSRR, nadal funkcjonowało, prowadziło żywot z wyraźnie widocznymi ambicjami ekspansjonistycznymi. Państwa koalicji antyhitlerowskiej nie miały żadnego powodu, aby dalej pozostawać w sojuszu z sowietami. Po 1945 r. interesy państw zachodnich zderzyły się z interesami ZSRR w Europie Środkowej, światowej starły się ze sobą dwie wizje przyszłości świata, pierwsza oparta na demokracji i kapitalizmie oraz druga komunistyczna . Stany Zjednoczone chciały odbudować Europę po zniszczeniach wojennych, aby Europa mogła być na tyle silna, aby nie pozwolić wedrzeć się komunizmowi poza zachodnie granice NRD. 

Amerykanie stworzyli tzw. „plan Marshalla”, był to projekt pomocy gospodarczej dla państw europejskich, dotkniętych zniszczeniami wojennymi. Natomiast sowiecki dyktator, Stalin, chciał wzniecić w zachodniej Europie wielką rewolucję proletariacką, która miała doprowadzić do zniszczenia kapitalizmu i demokracji, zastępując je „dyktaturą proletariatu”. Do tego twierdził, że państwa komunistyczne i kapitalistyczne nie mogą koegzystować, był przygotowany na każdą ewentualność, dążył do zapewnienia ZSRR przewagi militarnej nad „zachodem”, posiadał doskonałą bazę w Europie środkowej, od podbitej Polski do granic NRD. Ciekawej charakterystyki powojennej rzeczywistości politycznej, dokonał Winston Churchill, m.in. brytyjski premier podczas II wojny światowej, wypowiedział następujące słowa: „Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem zapadła żelazna kurtyna dzieląc nasz Kontynent. Poza tą linią pozostały stolice tego, co dawniej było Europą Środkową i Wschodnią. Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukareszt i Sofia, wszystkie te sławne miasta i wszyscy ich mieszkańcy leżą w czymś, co trzeba nazwać strefą sowiecką, są one wszystkie poddane, w takiej czy innej formie, wpływowi sowieckiemu, ale także – w wysokiej i rosnącej mierze – kontroli ze strony Moskwy”. Przypieczętowaniem zimnej wojny było powstanie dwóch sojuszy polityczno-wojskowych. 

Pierwszym sojuszem militarnym zawiązanym w 1949r. było NATO, który był organizacją skupiającą państwa zachodnie w ramach obrony przed Związkiem Sowieckim. Odpowiedzią sowietów na powstanie NATO było utworzenie w 1955r. Układu Warszawskiego, który skupiał komunistyczne państwa bloku wschodniego.