Andrzej Wajda - biografia, życiorys

Andrzej Wajda, jedyny polski twórca filmowy nagrodzony wyróżnieniem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej za całokształt twórczości, urodził się 6 marca 1926 roku w Suwałkach. Przyszedł na świat w rodzinie Jakuba i Anieli Wajdów. Jego ojciec był zawodowym wojskowym. Podczas kampanii wrześniowej został wzięty do niewoli radzieckiej i zginął w Charkowie jako ofiara zbrodni katyńskiej.

W czasie II wojny światowej Andrzej Wajda pobierał nauki poza szkołą w Radomiu, do którego udał się, kiedy odrzucono jego kandydaturę do Korpusu Kadetów. Uczęszczał na lekcje rysunku oraz malarstwa w Krakowie, tam też mieszkał w domu swoich wujów. Kiedy wojna dobiegła końca, przyszły reżyser kontynuował studia nad malarstwem, tym razem profesjonalnie, na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Nie ograniczył się do jednego kierunku – swą edukację artystyczną poszerzył o studia reżyserskie w łódzkiej Szkole Filmowej, którą ukończył w roku 1953. Rok później światło dzienne ujrzał pierwszy z samodzielnych filmów Wajdy pt. „Pokolenie”, jednak artysta zaistniał na ekranie filmem „Piątka z ulicy Bednarskiej”, który współtworzył z Aleksandrem Fordem.

Andrzej Wajda ożenił się czterokrotnie: z Gabrielą Obrembą (artystą plastykiem), Zofią Żuchowską, Beatą Tyszkiewicz (aktorką), natomiast od 1972 roku pozostaje w związku małżeńskim z Krystyną Zachwatowicz – aktorką, scenografką i kostiumologiem. Z trzeciego małżeństwa ma córkę Karolinę.

W latach 80-tych należał do „Solidarności”, a w roku 1989 był członkiem Komitetu Obywatelskiego.

Już w 1956 roku obrazem filmowym o powstańcach warszawskich zatytułowanym „Kanał” zdobył międzynarodowe uznanie, a sukces uwieńczyła nagroda Srebrnej Palmy przyznana filmowi na festiwalu w Cannes. Szwajcarski dziennik „Tribune de Geneve” pisał wówczas o reżyserze, iż jest on „artystą spraw ważnych, artystą jutra”. Kolejne spektakularne realizacje filmowe to: „Popiół i diament” (1958 – wyróżniony na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji nagrodą FIPRESCI), „Popioły” (1965), „Wszystko na sprzedaż” (1969), „Krajobraz po bitwie” (1970), „Wesele” (1973) – na podstawie dramatu Stanisława Wyspiańskiego. Wreszcie w 1975 roku wyreżyserował „Ziemię obiecaną” na kanwie powieści Władysława Reymonta. Owa adaptacja została nominowana do Oscara. Dwa lata później powstał „Człowiek z marmuru” – dzieło niezwykle popularne wśród widzów, ocenzurowane przez media, kontynuowane „Człowiekiem z żelaza” (film nagrodzony Złotą Palmą w Cannes).

Do ulubionych aktorów Wajdy należą Krystyna Janda, Daniel Olbrychski, Andrzej Seweryn, Wojciech Pszoniak, Zbigniew Cybulski.

W 1958 roku Wajda podjął się wyzwania, jakim było wyreżyserowanie spektaklu teatralnego, mianowicie przedstawienia „Kapelusz pełen deszczu” Michaela Gazzo wystawionego w Teatrze Wybrzeże. Przygodę z teatrem kontynuował realizacją „Nastazji Filipownej” według „Idioty” Dostojewskiego wystawioną w Starym Teatrze w Krakowie (1977 r.), przedstawieniem „Z biegiem lat, z biegiem dni” o młodopolskim Krakowie czy eksperymentalnym wystawieniem „Hamleta”, w którym to spektaklu głównego bohatera zagrała Teresa Budzisz-Krzyżanowska.  

W latach 1972–1983 był kierownikiem Zespołu Filmowego „X”. Dzięki niemu polska kinematografia lat 50. i 60. zyskała prestiż na całym świecie. Uważa się go za współtwórcę tzw. „szkoły polskiej”, nurtu krajowej sztuki filmowej.

Dzierżył przez dekadę stanowisko prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich (od roku 1973). W latach 1989–1991 był senatorem RP. Od 1977 roku figuruje jako członek Francuskiej Akademii Sztuk Pięknych na miejsce zmarłego mistrza Felliniego. W 2000 roku uhonorowano go Oscarem za całokształt twórczości. Jest laureatem licznych nagród na festiwalach filmowych w Berlinie, Wenecji, Belgradzie, Moskwie, Cannes, doktorem honoris causa uniwersytetów w Bolonii, Waszyngtonie, Krakowie.