Kazimierz III Wielki - kontrowersje wokół życia króla

Kazimierz Wielki był niewątpliwie władcą wybitnym. Jednak obok niezliczonej ilości zasług i sukcesów na arenie międzynarodowej oraz w polityce wewnętrznej, należy ponad wszelką wątpliwość przypisać mu również wyjątkową słabość do kobiet, a wręcz rozwiązłe życie.

Pierwsze symptomy przyszłych uczuciowych problemów syna Władysława Łokietka pojawiły się jeszcze przed jego koronacją, bowiem niektóre źródła podają jakoby w roku 1329, podczas misji dyplomatycznej królewicza Kazimierza na Węgry, miało dojść do swoistego skandalu. W czasie pobytu na dworze swojej siostry Elżbiety – żony króla Karola Roberta, Kazimierz rzekomo miał zażyły romans (być może po prostu doszło do gwałtu) z jedną z jej dwórek, Klarą Zach. Była ona córką wpływowego na Węgrzech Felicjana z rodu Zachów, posła i rycerza, który dowiedziawszy się o zniewadze (prawdopodobnie do jej upublicznienia doszło za sprawą szpiegów krzyżackich) wtargnął zbrojnie do komnaty królewskiej, chcąc dokonać zemsty usiłował nawet targnąć się na życie pary królewskiej. Ostatecznie zamach się nie udał – Elżbieta straciła jednak cztery palce, król został ciężko raniony w ramię, a napastnik został pojmany i zabity na miejscu przez jednego z dworzan. Jego ciało zostało publicznie zbezczeszczone, Klara trwale oszpecona, a ród Zachów pozbawiony majątku i spacyfikowany. Jednak powiązania polskiego królewicza z tą tragiczną historią są dość niejasne, ponieważ źródłami na których się opierają są weneckie kroniki i relacje Krzyżaków, którzy jak wiadomo starali się zdyskredytować swojego głównego przeciwnika politycznego. Niemniej jednak stereotyp hulaszczego życia Kazimierza towarzyszył mu przez resztę życia.

Pierwszą żoną Kazimierza Wielkiego została w roku 1325 litewska księżniczka, córka Giedymina – Aldona, która po przyjęciu chrztu otrzymała imię Anna. Z tego typowo politycznego małżeństwa (Kazimierz w momencie ślubu miał 15 lat, Aldona niewiele mniej), mającego przypieczętować sojusz polsko-litewski, zrodziły się dwie córki: Elżbieta (przyszła żona księcia Bolesława V) oraz Kunegunda (przyszła żona Ludwika Rzymskiego). Aldona Anna zmarła w roku 1339.

Niedługo po jej śmierci Kazimierz Wielki ponownie wziął ślub. Tym razem za namową Luksemburgów pojął za żonę córkę landgrafa heskiego Henryka II Żelaznego – Adelajdę. Związek ten jednak od początku nie był udany, ponieważ Kazimierz w dalszym ciągu prowadził rozwiązłe życie, a prawdopodobnie bezpłodna Adelajda nie była w stanie dać mu upragnionego męskiego potomka. Od roku 1356 małżonkowie żyli już w separacji – królowa została osadzona w zamku w Żarnowcu. W roku 1367 związek ten został formalnie zakończony rozwodem.

Jeszcze przed papieską zgodą na unieważnienie poprzedniego małżeństwa, król Kazimierz związał się z Krystyną Rokiczanką – praską mieszczanką, którą zaproponował mu podczas zjazdu monarchów w Pradze w roku 1356 Karol IV Luksemburski. W tym samym roku doszło także do zaręczyn i ślubu kochanków, który jednak (jak podają kronikarze) szybko został zakwestionowany przez stronę polską, prawdopodobnie po ujawnieniu wcześniej zatajanych wad Rokiczanki – łysiny oraz świerzbu. Małżeństwo błyskawicznie się rozpadło, ale formalny rozwód, po uprzednim śledztwie i wydaniu pozwolenia przez Stolicę Apostolską, nastąpił dopiero w roku 1364.

W tym samym czasie sędziwy król po raz czwarty się ożenił. Jego ostatnią jak się okazało wybranką została Jadwiga – nastoletnia wówczas księżniczka żagańska, która w końcu miała zapewnić mu męskiego potomka. Według prawa kanonicznego był to już drugi bigamiczny związek polskiego władcy, którego żoną formalnie wciąż była Adelajda heska (rozwód miał miejsce dopiero w roku 1367). Jednak i Jadwiga nie zdołała spełnić głównego marzenia Kazimierza Wielkiego – z ich związku zrodziły się trzy kolejne córki: Anna, Kunegunda oraz Jadwiga.

Oprócz czterech oficjalnych małżonek, Kazimierz Wielki posiadał także niezliczoną liczbę kochanek oraz nałożnic, które urodziły królowi niemające praw dziedziczenia bękarty – kronikarze z imienia wymieniają trzech: Niemierzę, Jana oraz Pełkę, którzy uposażeni zostali w pomniejsze lokalne tytuły wójtów lub otrzymali na własność niewielki majątek ziemski, liczący na ogół kilka wsi bądź miast. Janko z Czarnkowa w swojej kronice wymienia ponadto kobietę, która w życiu i polityce polskiego władcy odegrała znaczącą rolę – słynącą z nieprzeciętnej urody Żydówkę, Esterę, rzekomo dzięki której Żydzi cieszyli się za panowania Kazimierza licznymi przywilejami. Nie jest jednak do końca pewne, czy piękna Estera jest postacią historyczną, czy jedynie legendarną, podobnie zresztą Sara – domniemana kochanka króla, zamieszkała w jednej z kamienic na krakowskim rynku.