Starożytny Izrael - powstanie, podboje, religia

Przekształcanie się społeczeństwa izraelskiego z koczowników w osiadłych rolników mogło dojść do skutku dzięki opanowaniu Kanaanu w okolicach Morza Martwego. Terytorium to, jak się wkrótce okazało, nie należało jednak do najbezpieczniejszych i nad Izraelitami zawisło zagrożenie ze strony Filistynów. Nacisk z zewnątrz, bardzo ważny czynnik państwotwórczy, przyspieszył proces konsolidacji narodu Izraelitów. Na tym etapie rozwoju byli oni już świadomi, że jedynie powstanie monarchii, która będzie w stanie zaktywizować wszelkie zasoby kraju do walki, mogło zapobiec porażce.

Powstanie królestwa nie obyło się jednak bez trudności. Pierwszemu władcy, Saulowi, nie udało się powstrzymać ekspansji filistyńskiej, dlatego bunt przeciwko niemu wzniósł Dawid. Po śmierci Saula, udało mu się zjednoczyć wszystkie plemiona, odzyskując przy tym Jerozolimę. Prowadzone przez niego armie w roku 985 ostatecznie wyparły Filistynów ze swych ziem. Wkrótce, za sprawą licznych wypraw, terytorium państwa powiększyć się miało również o Damaszek i tereny zajmowane przez plemiona aramejskie. Salomon otrzymał więc w spadku skonsolidowane i duże państwo.

Dzięki licznym daninom syn Dawida dysponował dochodami, które pozwoliły realizować mu ambitne plany. Ponadto władca ten umiejętnie wykorzystał pozycję geograficzną państwa, stając się łącznikiem między Egiptem i Azją. W ten sposób gromadzone zasoby przeznaczone zostały na niezwykle okazałe budowle - m.in. świątynię i pałac królewski w Jerozolimie. Wspaniałość tych konstrukcji budziła w owych czasach powszechny zachwyt.

Tym niemniej, jedność państwa żydowskiego załamała się po śmierci Salomona. Przyczyną wewnętrznych konfliktów był przede wszystkim opór przeciwko silnej monarchii (konieczność płacenia wysokich podatków, uczestnictwa w wojnie). Równocześnie na niekorzyść zmieniła się również sytuacja zewnętrzna kraju. Egipt i Asyria, później Babilonia, które do tej pory trzymane były przez Izraelitów na dystans ponownie podjęły próby ekspansji w kierunku Palestyny.

Olbrzymia tragedia dla narodu żydowskiego miała wydarzyć się w VI wieku p.n.e. Wtedy to po nieudanym buncie przeciwko panowaniu władcy babilońskiego zburzona została Świątynia Salomona, a cała elita została deportowana. Był to początek tzw. okresu „niewoli babilońskiej”, który pozostawił głębokie zmiany w mentalności Żydów - świadomość własnej odrębności została utrwalona.

Izraelici byli monoteistami - wierzyli w niematerialistycznego Boga zwanego Jahwe. Świadomość swej wyjątkowości objawiła się w przekonaniu, że Bóg wybrał sobie Izrael spośród innych ludów i zawarł z nim przymierze. Najważniejszym fundamentem prawnym państwa i społeczności żydowskiej jest Dekalog wyryty na kamiennych tabliczkach, a złożony w skrzyni noszącej miano Arki Przymierza. Tablice z Dziesięcioma Przykazaniami, jako dowód ingerencji boskiej w sprawy ludzkie, były największą świętością dla Żydów.

Olbrzymie znacznie dla Izraelitów mieli również posłańcy Boga, czyli prorocy, którzy przyczynili się do utrzymania wewnętrznej spójności wyznania. Punktem centralnym religii judaistycznej jest natomiast oczekiwanie na Mesjasza, który wyzwoli świat od wszelkiego zła.
 
Charakterystyczne dla wyznania judaistycznego jest również ścisłe trzymanie się tradycyjnych rytuałów i obrządów. O ile bowiem w innych wyznaniach z biegiem czasu odchodzono od obowiązków religijnych, wśród narodu żydowskiego drobiazgowość w stosowaniu wskazówek zawartych w świętej księdze uległa nasileniu.