Sumer - cywilizacja Sumerów - Babilon

Kraina żyznego półksiężyca, zwana również Mezopotamią (co dosłownie oznacza „Międzyrzecze”), uchodzi za kolebkę zaawansowanych cywilizacji Bliskiego Wschodu. Terytoria pomiędzy dwoma wielkimi rzekami: Eufratem i Tygrysem rozciągające się od Zatoki Perskiej po Syrię i Azją Mniejszą stosunkowo regularnie, przechodziły pod jurysdykcję kolejnych władców.

Około 3000 lat p.n.e. pierwsze zwarte skupiska ludzkie, które można nazwać państwami-miastami utworzyli tam Sumerowie - lud nieznanego pochodzenia, który posługiwał się językiem sumeryjskim - a największymi z nich były: Kisz, Ur, Uruk, Larsa, Babilon. Cywilizacja Sumerów osiągnęła wysoki poziom technologiczny, ale w XXI w. p.n.e. została podbita przez o wiele prymitywniejszych, lecz silniejszych militarnie Akadyjczyków. To właśnie najwybitniejszy król akadyjski - Sargon I Wielki, utworzył w Mezopotamii pierwsze rozległe Imperium, które przetrwało do około XVIII w. p.n.e. kiedy to Mezopotamia została najechana przez plemię semickich Amorytów pod wodzą Sumu-abuma. Państwo ze stolicą w mieście Babilon, utworzone przez Amorytów, przeszło do historii pod nazwą Starego Babilonu („państwa starobabilońskiego”) i trwało nieprzerwanie prawie sześć stuleci, aż do inwazji Asyrii w XII w. p.n.e.

Starożytny Babilon powstał przypuszczalnie w II połowie III tysiąclecia p.n.e. w okresie panowania III dynastii z Ur (2112-2004 p.n.e.) i leżał nad Eufratem w centrum ważnego szlaku handlowego. Pod panowaniem dynastii zwanej Akadyjską, Babilon stopniowo stał się najpotężniejszym miastem z Mezopotamii i w 1802 r. p.n.e., za panowania Sin-Mubalita kontrolował większość ważniejszych miast regionu, w tym: Kisz, Sippar, Marad i wiele innych.

Król Hammurabi I, syn Sin-Mubalita, panujący w latach 1792-1750 p.n.e. uważany jest za najznakomitszego z władców państwa starobabilońskiego. Podczas swojego panowania konsolidował państwo, budował świątynie oraz kanały i fortyfikacje, prowadząc przy tym skuteczną politykę zagraniczną opartą na systemie sojuszy wojskowych. Nie przeszkadzało mu to jednak w podboju kolejnych obszarów na terenie Mezopotamii. W 1787 r. p.n.e. podbił Uruk i Isin, w 1764 p.n.e. zwyciężył koalicję Gutejczyków, Esznunny, Elamu, Subartu, i Malgium. W 1763 r. p.n.e. sprzymierzył się z Mari i Esznunną z którymi podbił Larsę. Z kolei w 1761 r. pokonał Zimrilima (byłego sprzymierzeńca), króla Mari. I wreszcie w roku 1755 p.n.e. pozbawił Esznunnie zaopatrzenia w wodę i zajął miasto. W wyniku tych podbojów powstało państwo obejmujące całą Mezopotamię, a miasto Babilon stało się centrum ówczesnego świata Bliskiego Wschodu.

Utworzenie a później skuteczne zarządzanie tak rozległym organizmem państwowym nie byłoby możliwe bez szeregu reform wewnętrznych. Na początku swojego panowanie Hammurabi uczynił Marduka najwyższym bogiem i opiekunem swojego imperium. Kolejnym krokiem mającym na celu skonsolidowanie państwa i umocnienie swojej władzy było wydanie słynnego kodeksu, w całości spisanego na kamiennej steli, odnalezionej w Suzie w 1902 roku przez francuskiego archeologa M. Jequiera, która obecnie znajduje się w muzeum w Luwrze. Kodeks Hammurabiego, który uważany jest za szczytowe osiągnięcie prawne świata starożytnego, dotyczył m. in. kwestii: prawa majątkowego, małżeństwa, prawa spadkowego, zabójstw, stosunków gospodarczych i niewolników a kierował się bezwzględną zasadą: „oko za oko, ząb za ząb”.

Najwyższą władze w państwie babilońskim sprawował król, uważany za namiestnika bogów, który posiadał władzę niemal despotyczną. Krajem rządził poprzez urzędników oraz namiestników rozsianych po wszystkich ważniejszych ośrodkach, których kompetencje ograniczały się w zasadzie do wykonywania rozkazów króla i ściągania podatków.

Czasy panowania I dynastii babilońskiej to ponadto okres rozkwitu literatury. Około 2000 r. p.n.e. powstał zredagowany przez nieznanego autora najstarszy epos świata – „Gilgamesz”, czyli opowieść o panującym ponad sześć wieków wcześniej legendarnym królu Gilgameszu. Rozwinęła się także sztuka, głównie rzeźba (stela z kodeksem, głowa Hammurabiego) oraz drobna plastyka. Sztuka starobabilońska charakteryzuje się wielkim, w porównaniu do epok wcześniejszych, nowatorstwem i artyzmem.

Państwo staro babilońskie zdołało przetrwać do 1595 r. p.n.e., kiedy to zostało najechane przez barbarzyński lud kasztów.