Bolesław Chrobry - polityka zagraniczna Bolesława Chrobrego. Konflikty polsko-niemieckie

Przyjaźnie nastawiony do Bolesława Chrobrego cesarz Otton III zmarł niespodziewanie w roku1002 i natychmiast po jego śmierci rozgorzała bezwzględna walka o sukcesję. Pozostający w sojuszu z księciem Polski, jeden z trójki kandydatów do tronu – margrabia miśnieński Ekkehard został zamordowany, co wobec niewystarczająco mocnej pozycji księcia szwabskiego, Hermana II, oznaczało w niedługiej perspektywie koronację Henryka IV, księcia bawarskiego, który przybrał imię Henryk II.

Wykorzystując zamieszanie w Rzeszy związane z walką o tron oraz z elekcją nowego cesarza, książę Bolesław Chrobry w roku 1002 wkroczył na czele swojego wojska do Miśni, Milska i Łużyc na pograniczu polsko-niemieckim. Następnie mając na uwadze pragmatyzm polityczny, zdecydował się uznać zwierzchność Henryka II, ale ten na zjeździe w Merseburgu odmówił mu praw do całości zajętych ziem, przyzwalając jedynie na zatrzymanie Łużyc i Milska – najważniejsza ze względów strategicznych Miśnia przypadła margrabiemu Gucelinowi, bratu zmarłego Ekkeharda.

Kiedy orszak polskiego księcia opuszczał Merseburg, doszło do próby zamachu na jego życie – prawdopodobnie inspirowanej przez samego cesarza, a życie Bolesławowi uratował wówczas jeden z zaprzyjaźnionych margrabiów bawarskich. Incydent ten mógł nawet wywołać wybuch wojny, ale zakończył się ostatecznie „jedynie” złupieniem, spaleniem przez Bolesława oraz wzięciem do niewoli mieszkańców jednego z przygranicznych grodów – cesarz zaangażowany z sprawy wewnętrzne oraz konflikty włoskie nie zdecydował się na stanowczą reakcję. W następnych latach uwaga obu władców skoncentrowała się na walce o tron czeski. Najpierw Bolesław Chrobry w roku 1003 przejął władzę w Pradze i został nawet tam koronowany, ale niedługo potem kontratak wojsk niemieckich zmusił go do ucieczki z terytorium Czech, które momentalnie opanowana zostały przez zwolenników Henryka II. W roku 1004 wznowiona została wojna polsko-niemiecka o Łużyce i Milsko, które już w pierwszej ofensywie zostały zdobyte przez armię cesarską. Drugie natarcie Henryka II oraz sprzymierzonych z nim pogańskich Luciców zdołało sforsować linię Odry a następnie wedrzeć się w głąb terytorium polskiego, docierając aż do murów Poznania. Na mocy zawartego tam w roku 1005 porozumienia walki zbrojne zawieszono a Bolesław zmuszony został oddać cesarzowi Łużyce i Milsko.

Napięta sytuacja pomiędzy obiema stronami doprowadziła wkrótce do wypowiedzenia pokoju przez Henryka II, a następnie do wyprzedzającego uderzenia wojsk Bolesława Chrobrego na ziemie biskupstwa magdeburskiego. Polski książę odnosił szereg sukcesów militarnych aż do roku 1010, kiedy to cesarz, uspokoiwszy sytuację wewnętrzną w swoim państwie, zdecydował się na podjęcie działań ofensywnych. Zakończyły się ona jednak niepowodzeniem i nie zdołały złamać zwartej linii obronnej strony polskiej. W związku z tym w roku 1012 cesarz Henryk II ogłosił w Merseburgu pokój powszechny na okres pięciu lat. Walki zostały jeszcze wznowione na krótko w roku następnym, ale ostatecznie zakończyły się założeniem przez księcia Bolesława Chrobrego oraz jego syna Mieszka hołdu cesarzowi, który w zamian zgodził się na pozostanie Łużyc i Milska jako cesarskiego lenna po stronie polskiej.

Charakterystyczną jednak cechą stosunków lennych w średniowieczu była ich dwustronność. W kwestii relacji Bolesława Chrobrego z cesarzem jest to czynnik o tyle istotny, iż – o ile Henryk II sumiennie wywiązywał się ze swoich powinności wobec nowego wasala (m.in. wysłał swoich żołnierzy dla wsparcia wyprawy polskiego księcia do Kijowa), o tyle Bolesław pozostawał nielojalny w stosunku do swojego seniora, odmawiając mu choćby wysłania posiłków na jego kampanie we Włoszech. Dodatkowo Bolesław podjął nawet kroki wyraźnie nieprzyjazne Henrykowi II, tzn. usiłował nakłonić czeskiego księcia Udalryka do zawarcia wymierzonego w cesarza sojuszu wojskowego. Ten jednak nie przystał na propozycję strony polskiej i w odpowiedzi uwięził wysłanego z poselstwem do Pragi książęcego syna, Mieszka, któremu dopiero interwencja cesarska zwróciła wolność.

Jednak wobec kolejnych nieudanych prób wezwania niepokornego wasala przed swoje oblicze i polubownego rozwiązania problemu posłuszeństw  Henryk zażądał w końcu zwrotu Łużyc i Milska, lecz Bolesław twierdząc, iż nie traktuje ich jako cesarskiego lenna, ale jako swoje własne ziemie, stanowczo wówczas odmówił. Stało się to powodem wybuchu kolejnej, trzeciej już, wojny polsko-niemieckiej za panowania Bolesława Chrobrego. Walki wznowione zostały w roku 1015, ale nie przyniosły ważniejszych rozstrzygnięć.

Również skoordynowane kampanie wojenne cesarza Henryka II oraz jego ruskiego sojusznika, Jarosława Mądrego, z roku 1017 nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Wobec kolejnych sukcesów Bolesława Chrobrego zdecydowano się w roku 1018 podpisać układ pokojowy w Budziszynie, który najprawdopodobniej sankcjonował suwerenną władzę Bolesława nad Łużycami i Milskiem oraz zakładał ślub zwycięskiego polskiego księcia z Odą, córka zabitego przez szesnastoma laty margrabiego Ekkeharda.