Sokrates - biografia, życiorys

Sokrates urodził się  w 469 roku w Atenach. Jest uznawany za jednego z najwybitniejszych filozofów greckich. Jego rodzicami byli kamieniarz Sofroniskos oraz akuszerka Fainarete. Jako młodzieniec zajmował się rzeźbiarstwem, jednak porzucił ten zawód, żeby poświęcić się filozofii. Głośny jest jego związek z Ksantypą, niezwykle despotyczną i złośliwą kobieta, która traktowała myśliciela w bezlitosny sposób. Była żoną Sokratesa i matką jego trzech synów.

Znano go z tego, iż zaczepiał na ateńskich ulicach, na rynku, podczas biesiad przechodniów czy przypadkowych ludzi i wdawał się z nimi w pobudzające intelektualnie dyskusje. Bywali to obywatele zamożni oraz wpływowi, którzy niechętnie poddawali się publicznym upokorzeniom. Sokrates poruszał w rozmowach kwestie istotne społecznie oraz moralnie, używał dwóch metod prowadzenia konwersacji. Pierwsza – elenktyczna opierała się na zadawaniu pytań respondentowi tak, by stopniowo odkryć sprzeczność w wypowiadanych przez niego słowach. Druga, metoda majeutyczna polegała na sterowaniu dyskusją w taki sposób, aby rozmówcy wydawało się, iż samodzielnie doszedł do właściwych refleksji. Te zaczepki przysporzyły Sokratesowi wielu wrogów w Atenach, ale i zgromadziły wokół niego grono zwolenników spośród młodzieży ateńskiej: Alcybiadesa, Krycjusza, Platona, Ksenofonta.

Sokrates był uczestnikiem wypraw wojennych. Był żołnierzem ciężkiej piechoty pod Potidają, pod Delium oraz pod Amfipolis. Kiedy kraj był w potrzebie, umiał dać dowody swojego męstwa jako wojownik, kiedy panował pokój  wykazywał się rozsądkiem na stanowisku urzędniczym prytana.

Nie angażował się zanadto w kwestie państwowe za priorytet uznając działalność dydaktyczną. To zbliżało go do sofistów i tak też traktowali go współcześni. Jednak różnice pomiędzy Sokratesem a sofistami były bezsprzeczne. Sokrates nauczał bezinteresownie i nie brał pod uwagę swoich potrzeb, toteż żył w wiecznej nędzy. Niedostatek, w jakim pędził żywot, był obiektem powszechnych drwin. Traktowano Sokratesa pobłażliwie, jak ekscentryka, który zajmuje się cudzymi lub abstrakcyjnymi sprawami, lecz nie potrafi zapewnić sobie i rodzinie przyzwoitego bytu. Dla wielu osób przedstawiał się jako zagrożenie, osoba reprezentująca ryzykowną wolnomyślność, nie respektująca tradycyjnych praw, zagrażająca swą analizą zastałym przekonaniom. Mimo takich opinii Sokrates nieprzerwanie głosił cnotę, czy może użycie rozumu, które miało do niej doprowadzić.

Kiedy osiągnął wiek 70 lat, a było to w roku 399 przywódca demokratów Anytos, mówca Lykon oraz poeta Meletos oskarżyli go publicznie o szkodliwą działalność, bezbożność, jak również demoralizację młodzieży. Miały na to wpływ czynniki polityczne, przeczucie chylących się ku upadkowi Aten prowokowało poszukiwania winowajców. Sokratesa ogłoszono winnym, lecz początkowo nie został on skazany na śmierć. Dopiero sprzeciw Sokratesa, jego odrzucenie swojej winy oraz podkreślanie wagi swojej aktywność sprowadziły na jego osobę karę śmierci. Do czasu jej wykonania filozof pozostał w więzieniu przez okres trzydziestu dni. Mimo ofiarowanej przez jego zwolenników możliwości ucieczki myśliciel nie opuścił zamknięcia, do końca życia prowadząc dysputy ze swoimi wiernymi uczniami. Ostatnie chwile Sokratesa opisał na podstawie obecnych wówczas przy mędrcu osób Platon w „Fedonie”.

Nie zachowały się żadne pisma Sokratesa, jego przekaz znamy jedynie z pisemnych świadectw jego uczniów, chociażby z dialogów Platona czy tez Wspomnień o Sokratesie Ksenofonta. Ten drugi napisał o Sokratesie, iż ”Wydawał się najlepszym i najszczęśliwszym z ludzi”.

W kręgu zainteresowań Sokratesa zawsze pozostawał człowiek, zaś z dziedzin filozofii: etyka oraz uzupełniająca ją logika. Uważał cnotę za bezwzględne dobro, które łączy się z pożytkiem i ze szczęściem. To z niej wypływa wiedza i to cnota jest wiedzą zarazem. Dobra moralne stoją ponad wszystkimi innymi. Wyznawał stanowisko zwane intelektualizmem etycznym opierające się na praktycznym rozsądku. Sokrates nie nakłaniał bezpośrednio do cnoty, lecz do zastanawiania się nad nią. Do tego prowadziły jego uliczne dysputy oraz działalność edukacyjna. Sokratyzm to nic innego jak moralizm połączony ze radykalnym intelektualizmem. Cnota stanowi cel ludzki, zaś wiedza – środek do jej osiągnięcia.