Piramidy egipskie - sposób budowy, materiały, cel budowy

Piramidy egipskie do dziś budzą wielkie emocje – zarówno pod względem estetycznym, turystycznym, literackim, mitologicznym, jak i pod względem architektonicznym, historycznym, ogólnie mówiąc - naukowym. Nie istnieje jednoznaczna teoria zawierająca mocne tezy na temat tego, w jaki sposób powstały piramidy, kto je budował i skąd w ogóle pochodzi pomysł tworzenia tego typu budowli. Jedno jest jednak pewne – przetrwały one tysiące lat i kryją w sobie jeszcze wiele niewyjaśnionych tajemnic.

Najbardziej zdumiewające w piramidach jest to, iż powstały one bez użycia zaawansowanych technologii, choć z pewnością nie można ujmować starożytnym Egipcjanom wybitnej i swoiście „przyszłościowej” wiedzy naukowej (czy to z zakresu astronomii, czy architektury). Zresztą nad tak potężną budowlą musieli pracować najlepsi fachowcy, tym bardziej, że efekt ich pracy jest zdumiewający – boki podstawy piramid są nadzwyczaj równe, odchyłki wynoszą zaledwie kilka centymetrów. Możemy z pewnością orzec, iż nad ich budową pracował zespół architektów, kierowników budowy i samych rzemieślników.

Dawniej sądzono, że piramidy stawiane były w morderczej pracy przez dziesiątki tysięcy styranych niewolników, tymczasem najnowsze odkrycia podważają tę teorię. Budowniczymi byli zawodowi, wolni rzemieślnicy, którzy posiadali własne osiedla mieszkaniowe oraz opiekę lekarską. Niewolnicy nie mieszkaliby w prywatnych izbach, a ich chorobami nie zajmowaliby się zawodowi medycy (wszak biorąc pod uwagę ślady po złamaniach, przebytych chorobach i toku leczenia można z pewnością stwierdzić, iż nie były to pojedyncze przypadki uzdrowień, a umyślny, sprawnie działający mechanizm). Za swoją pracę rzemieślnicy otrzymywali również zapłatę, choć zapewne udział w tak prestiżowym przedsięwzięciu był dla nich wystarczająco interesującą propozycją. W końcu chodziło tu o nieśmiertelność ich faraona.

Sam plac budowy odpowiednio przygotowywano, nim wtoczono na niego pierwszy blok kamienny – przede wszystkim wyrównywano podłoże tak, aby było jak najbliższe układowi poziomemu (i tu objawia się geniusz starożytnych, wszak odchyłki od poziomu są zadziwiająco minimalne). Następnie wyznaczano kierunki świata – północ, południe, wschód, zachód – i według nich orientowano przyszłą budowlę, tak że jej boki były skierowane dokładnie ku każdemu z azymutów. Wkrótce na plac budowy, poprzez Nil (wykorzystywano tutaj okres wylewu rzeki), za pomocą statków sprowadzano z kamieniołomów potężne bloki wapienia i innych skał, będące głównym budulcem piramid. Tajemnicą niestety pozostaje sposób wciągania tych wielotonowych bloków kamiennych na kolejne piętra budowli. Według niektórych badaczy wciągano je na specjalnych pochyłych rampach zbudowanych z drewna i usypywanych z piasku oraz kamieni (rozbieranych pod koniec budowy), inni natomiast sugerują budowę odpowiednich żurawi, choć ze względu na niewielką wytrzymałość materiału (tj. drewna) ta druga teoria wydaje się mało prawdopodobna.

Tak potężne budowle kryły w sobie raczej skromną ilość pomieszczeń, a stanowiły je głównie korytarze prowadzące do galerii i komór grobowych. W pomieszczeniu zawierającym sarkofag władcy, umarły król przeobrażał się w nowego Ozyrysa. Ściany tych izb były nader bogato zdobione, głównie w hieroglify opisujące egipskich bogów oraz całą mitologiczną otoczkę, życie codzienne Egipcjan czy zasługi i pochwały faraona pochowanego w danej piramidzie. Niekiedy były to również przestrogi dla potencjalnych złodziei, nierzadko pod postacią klątwy.

Na zakończenie warto zauważyć, iż nie istniał jeden konkretny typ piramid budowanych przez Egipcjan. Tych znamy co najmniej kilka, a wszystkie różnią się nieco konstrukcją, a poprzez to - kształtem i wielkością. Za najstarszy typ piramidy uznaje się Mastabę, tj. monumentalny jednokondygnacyjny nagrobek o lekko pochyłych ścianach. Z nich wyewoluowała piramida schodkowa, czyli - w pewnym sensie - nakładające się na siebie kolejne, coraz mniejsze mastaby. Doskonałym przykładem takiego grobowca jest 60-metrowa piramida Dżesera w Sakkarze o podstawie prostokąta o wymiarach 121 na 109 metrów. Kolejny styl reprezentują piramidy łamane. Są to dość charakterystyczne budowle, których ściany są lekko pochyłe - pnąc się w górę załamują się u szczytu, zwiększając kąt opadania ścian i tworząc charakterystyczny czubek (czy też dach). Ten styl budowli wynikł prawdopodobnie ze złych obliczeń, które należało skorygować w trakcie samej budowy. Zbyt mały kąt opadania przy jednoczesnej bardzo dużej masie całkowitej piramidy groził jej zawaleniem się, stąd też w ostatniej chwili musiano zwiększyć w znaczny sposób kąt opadania piramidy, by zarazem mocno obciąć ostateczną masę i nacisk na podłoże. Ten typ piramidy możemy zobaczyć w Dahszur - przeznaczona była ona dla króla Snofru.

Ostateczną formą budowy piramid jest ta najbardziej znana – tj. reprezentowana przez słynne piramidy w Gizie. Posiadają one kształt idealnego ostrosłupa o monumentalnych rozmiarach. Ta największa – piramida Cheopsa – posiada podstawę kwadratu o bokach równych 230 metrów (dwa razy większa od piramidy Dżesera) i wysokości sięgającej 146 metrów. Dzieło to zadziwia, a zarazem zawstydza również współczesnych architektów.