Oświecenie w Europie - kultura i sztuka europejskiego Oświecenia

Kultura i sztuka czasów Oświecenia opierała się w dużej mierze na mecenacie. Mecenasami byli ludzie wpływowi – władcy, przedstawiciele kościoła i arystokracji. Sztuka Oświecenia miała być sztuką harmonijną, stąd powrót do starożytnych (rzymskich i greckich) wzorców, wykorzystywanych często w czasach Renesansu. Zerwano z barokiem, a styl rokoko wprowadził elementy ozdobności. Urządzano całe miasta według zasad porządku i klasyki. Ta charakterystyczna cecha, widoczna jest wyraźnie w Paryżu (miasto w XVIII wieku wiodło prym kulturowy, natomiast posługiwanie się językiem francuskim w salonach całej Europy należało do dobrego tonu), Petersburgu, a w końcu zachwycającym urodą Wiedeń. Porządek nie miał jednak ograniczać się jedynie do miast. Widać go było także w dziełach pisanych, czego przykład może stanowić encyklopedia, wydana pod redakcją Denisa Diderota (1751 rok - tom pierwszy; 1772 rok – pełne wydanie), w której hasła odznaczały się nie tylko ładem, ale też bardzo skrupulatnym i dokładnym opracowaniem. Zainteresowanie naukowym porządkiem wyrażali także wielcy filozofowie tego czasu, jak Wolter, Monteskiusz, czy Rousseau.

Oświecenie to także literatura, w której dominacja języka ojczystego jest już pełna. Teraz wykształcony człowiek powinien znać nie tylko łacinę, a język ojczysty i język francuski. Z najbardziej znanych przedstawicieli literatury należy wymienić Moliera (Jean Baptiste Poquelin, 1622 – 1673), którego dramaty piętnujące obłudę i zakłamanie miały służyć bawieniu widzów przy jednoczesnym pouczaniu ich. W Anglii  największy rozgłos zdobył poeta John Milton (1608 – 1674), dzięki „Rajowi utraconemu”, w którym widoczne są tendencje epoki – nawiązania do starożytności (zarówno „Iliady”, jak i „Odysei”).
 
Muzyka przyniosła odkrycie takich geniuszy jak Jan Sebastian Bach (1685 – 1750) czy Wolfgang Amadeusz Mozart (1756 – 1791), którzy - wszechstronnie uzdolnieni - nie ograniczali się do jednego gatunku muzycznego.

W malarstwie minęło zainteresowanie tematyką religijną (z wybitnych artystów zajmował się nią Tiepolo, żyjący w latach 1696 – 1770), a głębsze zaciekawienie budziły portrety czy same wnętrza, w końcu również pejzaże. Charakterystycznym przedstawicielem jest Bernardo Bellotto, lepiej znany jako Canaletto (Włoch ten przybył na dwór Stanisława Augusta Poniatowskiego).

Kultura Oświecenia stanowiła spójny system, w którym daje się zauważyć dominacja rozumu i afirmacja jego potęgi. Zarówno filozofowie, jak i pisarze dążyli do odrzucenia przesądów i wszystkiego, co uważane było za zabobony, przedkładając ponad wszystko inne trzeźwą refleksję nad światem i dotyczącymi go teoriami. Oczywiście wśród tych wszystkich poglądów, zawartych w filozofii, literaturze, malarstwie, a także muzyce, nie ma jednomyślności i zgody. To jednak tylko podkreśla podstawowy charakter kultury oświeceniowej, stawiającej na możliwość dyskusji, na weryfikowanie poglądów oraz zdobywanie wiedzy, służące nie tylko lepszemu zrozumieniu, ale także uporządkowaniu świata (próba uporządkowania widoczna jest również w architekturze, obejmującej np. budowanie ogrodów, pasujących wizualnie do koncepcji architektonicznej miast).