Pitagoras - biografia, życiorys

Pitagoras, grecki matematyk i filozof żył w VI w. p.n.e. Za datę jego urodzenia podaje się rok 570. Przyszedł na świat we wschodnich jońskich koloniach na wyspie Samos. Kiedy miał czterdzieści lat, około 572 roku p.n.e. opuścił ogarniętą wojną z Persami Jonię i po serii podróży osiadł w koloniach zachodnich, w Grecji. Mieszkał w Krotonie i tam zajął się szczegółową działalnością umysłową. Założył związek o nazwie pitagorejski. Kiedy jego szkoła spłonęła, zmienił siedzibę na Metapont, gdzie wytrwał do końca swoich dni w 497 roku.

Związek i jego działalność wykroczyła poza życie Pitagorasa. Filozof nie zostawił po sobie pism, toteż wielu z jego uczniów nadawało mu autorstwo swoim odkrycia , by umocnić autorytet mistrza albo nadać prestiż własnym przemyśleniom. Tym sposobem Pitagoras jest postacią, której przypisuje się refleksje kilku pokoleń.

Pitagorejczycy udzielali się w polityce, lecz jako organizacja nie mieli charakteru politycznego, lecz etyczny. Cele stowarzyszenia miały raczej wydźwięk religijny, ponieważ ich podłożem były wierzenia religijne, do którach wyznawcy pitagoreizmu dopasowywali swoje zasady etyczne. Pitagoras zadbał o to, by związek kultywował misteria apollińskie oraz orfickie. Ta organizacja odróżniała się od innych stosowaniem metody naukowej jako środka do oczyszczenia duszy. Członkowie oddawali się ascezie i pacy badawczej. W V w. nastąpił rozpad pitagorejczyków na akuzmatyków oraz matematyków. Ci pierwsi zbliżali się do tradycji mistycznej, drudzy wyznawali kult nauki i racjonalizmu.

Wierzenia pitagorejskie bazowały na duszy oraz metempsychozie. Uczniowie Pitagorasa zakładali, że dusza istnieje oddzielnie od ciała oraz że może zjednoczyć się z jakimkolwiek ciałem. Wyznawali, iż trwałość duszy ze względu na jej doskonałość przerasta  trwałość ciała, które jest jedynie więzieniem dla ducha. Nie bez powodu duszę krepowały granice ciała -  trafiła ona w więzy cielesne z powodu dokonanych przewin, które może odkupić poprzez przejście przez koło wcieleń. Celem życia jest zatem odpokutowanie, którego następstwem będzie oczyszczenie. Jedynym sposobem na uniknięcie wcielenia jest oddawanie się misteriom, czyli praktykowanie religijne. W trakcie nabożeństw dusza mogła chwilowo zerwać ciążące jej ziemskie kajdany.

Większość prac naukowych wydanych przez krąg pitagorejski miała charakter matematyczny. Uczynili z geometrii naukę. Odkryli dwa elementarne twierdzenia: dotyczące sumy kątów w trójkącie oraz twierdzenie nazwane od imienia Pitagorasa. Utworzyli terminy „parabola”, „elipsa” oraz „hiperbola”, rozróżniali liczby parzyste od nieparzystych, te mające i nie mające kwadratu, niewymierne. Na pytanie, z czego powstaje świat, udzielali odpowiedzi: liczba. Zasady matematyki uważali za zasady wszelkiego bytu, przypisywali liczbom realną siłę, była dla nich przestrzenną wielkością, nie pojęciem abstrakcyjnym .

Typowe dla Pitagorejczyków było założenie, iż w przyrodzie istnieją dwa czynniki: kształtujący oraz kształtowany. Ten dualizm sprawiał, iż dopatrywali się przeciwieństw w każdej dziedzinie, stworzyli nawet rejestr najważniejszych kontrastów: granica-bezkres, parzyste-nieparzyste, jedność-mnogość, kierunek prawy-lewy, pierwiastek męski-żeński, spokój-ruch, linia prosta-krzywa, światło-ciemność, dobro-zło, kwadrat-figura podłużna.

Uważali za ciało najdoskonalsze kulę i tak też postrzegali świat, który miały wg nich otaczać sfery z przymocowany do nich ciałami niebieskimi. Początkowo przypuszczali, iż ziemia ma kształt wklęsły, a gdy upewnili się w swoim błędzie założyli, iż planecie przysługuje kształt wypukły. To odkrycie pociągnęło za sobą kolejne – iluzoryczność horyzontu oraz możliwość ujęcia kształtu globu jedynie poprzez myśl matematyczną. Zakładali, że powietrze okala ziemię, natomiast wszechświat wypełnia eter. To uzasadniało samonapędzająca siłę gwiazd oraz stałą drogę kursu planet. Upierali się również przy stwierdzeniu, wg którego Ziemia krąży wokół idealnego ośrodka systemu planetarnego. Twierdzili także, iż szybkość planet jest w odwrotnym stosunku do ich odległości. Każde z kolejnych ich odkryć prowadziło do wniosku, że wszechświat to matematyczna harmonijna proporcja. Przyczyną dźwięków miał być ruch, dźwięk miały też wydawać poruszające się w przestrzeni ciała niebieskie („muzyka sfer”).

Aktywność Pitagorejczyków obejmowała rozmaite pola: wierzenia o duszy i jej przeznaczeniu, badania o charakterze naukowym, które zaowocowały zdobyczami astronomicznymi; wiarę w harmonijność świata oraz w liczę rozumianą jako zasadę świata.

Wpływ nauk pitagorejskich na dzisiejszą matematykę oraz astronomię jest niezaprzeczalny. Ich idee heliocentryczne inspirowały ich następców nawet po upływie półtora tysiąca lat, np. Keplera i Kopernika.