Hieronim Radziejowski - biografia, życiorys

Hieronim Radziejowski przyszedł na świat w 1612 r. Był synem wojewody łęczyckiego – Stanisława Radziejowskiego. Jego matką była Katarzyna Sobieska, córka Marka Sobieskiego (wojewody lubuskiego, zaufanego człowieka Stefana Batorego, przodka Jana III Sobieskiego).

Początki jego kariery przypadają na początek lat 30. XVII w. Wtedy to trafił na dwór Władysława IV Wazy, gdzie prędko osiągnął znaczne wpływy – został wojewodą sochaczewskim. W 1640 r. został wybrany posłem, czemu towarzyszyła atmosfera skandalu, gdyż zarzucono mu gwałt. Już pięć lat później zaczął pełnić obowiązki Marszałka Izby Poselskiej. Początkowo był wiernym poddanym króla, m. in. prowadził w jego imieniu tajne negocjacje z Kozakami odnośnie wspólnej wyprawy na Turków. Jednakże kiedy sprawa wyszła na jaw, Radziejowski nie chcąc narażać się szlachcie dołączył do przeciwników tego przedsięwzięcia. Udało mu się zdobyć wielkie względy u żony Władysława IV – Ludwiki Marii Gonzagi. Szlachta odnosiła się do niej bardzo negatywnie, gdyż królowa nie zamierzała siedzieć z założonymi rękami i chciała brać czynny udział w polityce. Wojewoda sochaczewski bardzo otwarcie bronił jej interesów.

W 1648 r. brał udział w bitwie pod Piławcami. Porażka ta została uznana za jedną z najbardziej haniebnych klęsk wojska polskiego, a Hieronim Radziejowski znalazł się wśród oskarżanych o przyczynienie się do ucieczki większości oddziałów. Jednakże nie przeszkodziło mu to w dalszej karierze (być może ze względu na dobrą pozycję na dworze). W 1650 r. wziął ślub (trzeci już) z wdową po Adamie Kazanowskim (pełnił on liczne funkcje na dworze, m. in. był podkomorzym nadwornym koronnym) –  Elżbietą ze Słuszków. Hieronim Radziejowski postanowił pokaźny majątek uzyskany w ten sposób przeznaczyć na swój dalszy „rozwój”. W tym samym roku został podkanclerzym koronnym. Ówczesny Marszałek Wielki Koronny – Jerzy Sebastian Lubomirski stwierdził, że wojewoda sochaczewski kupił swój nowy urząd.

W 1651 r. doszło do kłótni między Radziejowskim a Janem Kazimierzem. Okazało się, że w swojej korespondencji, którą prowadził z wyprawy przeciw Kozakom krytykował króla, a także oskarżał go o romans ze swoją żoną. Listy adresował do Ludwiki Marii Gonzagi, gdyż wciąż pozostawał z nią w dobrych stosunkach. Przed bitwą pod Beresteczkiem doszło do ugody między zwaśnionymi stronami. Prawdopodobnie zawarto ją tylko dlatego, żeby nie zniszczyć morale wojska. Już po zakończeniu działań militarnych Hieronim Radziejowski ponownie wystąpił przeciwko królowi. Związany z podkanclerzym koronnym Maciej Dębicki stanął wtedy na czele zarzucającego Janowi Kazimierzowi nieudolność    w walce Koła Generalnego Szlachty. Przeciwnicy władcy chcieli nawet rozpocząć negocjacje z Chmielnickim, ale nie znaleźli wśród zebranych szerszego odzewu w tej sprawie. Cały spór skończył się odjazdem Radziejowskiego i jego zwolenników, w skład których wchodziła poważna część szlachty.

W styczniu 1652 r. doszło do eskalacji konfliktu między podkanclerzym koronnym, a jego żoną. Elżbieta po ujawnieniu treści listów pisanych przez męża do królowej zażądała rozwodu. Co prawda, już wcześniej wyprowadziła się do klasztoru, jednak dopiero wtedy spotkało się to z poważną reakcją Radziejowskiego. Najpierw próbował odbić ją z domu zakonnego, lecz przeszkodziła w tym gwardia królewska. Jan Kazimierz stanął po stronie Elżbiety i doradził jej bratu – Bogusławowi Słuszce – by ten usunął oszczercę z majątku. Najpierw wyzwał go na pojedynek, jednak Radziejowski odmówił. Wtedy Słuszka zajął posiadłość Kazanowskich pod Warszawą. Piątego stycznia, kiedy to informacja o tych wydarzeniach doszła do podkanclerzego koronnego, postanowił on oblegać pałac. Doszło do kilkugodzinnej bitwy, w której Radziejowski został odparty.
Już dzień później niesubordynowany szlachcic stanął przed sądem marszałkowskim.

Został oskarżony o obrazę majestatu, gdyż całe zajście miało miejsce na krótko przed zjazdem sejmu, dodatkowo zakłócony został spokój królewskiej rezydencji znajdującej się kilkaset metrów od tego miejsca. Pomimo wielkich trudności w procesie (Radziejowski ukrywał się, uciekał), dnia 22 stycznia 1652 r. został on skazany na śmierć. Jednakże uniknął najgorszego, ponieważ otrzymał od Władysława Ostrogskiego glejt bezpieczeństwa. Pozwoliło mu to bezpiecznie poruszać się po kraju i dochodzić własnych praw. Oskarżył Słuszkę o najazd, za co ten został skazany na banicję i infamię. Postać Radziejowskiego okryła się jednak wielkim wstydem i stała się bardzo niepopularna, cco utwierdziło się na posiedzeniu sejmu, kiedy nie zdobył niezbędnego poparcia.

W wyniku opisanych powyżej wydarzeń, Radziejowski uciekł z Polski dnia 15 lutego 1652 r. Wciąż miał nadzieję na cofnięcie wyroków, dlatego pisał listy do Bohdana Chmielnickiego i Iwana Wyhowskiego (hetman kozacki). Kiedy zostały one ujawnione przez króla, Radziejowski spotkał się z ogólną pogardą. Jemu jednak to nie przeszkadzało, ponieważ znajdował się już w Szwecji. Tam prędko wzbudził sympatię królowej Krystyny. Następnie udał się do Hamburga, skąd prowadził korespondencję z królem Karolem Gustawem. Wszedł z nim w przyjazne stosunki i pomagał w zorganizowaniu najazdu na Polskę, który miał miejsce w 1655 r. Radziejowski nigdy nie był znaczącym doradcą szwedzkiego władcy, jednakże był bardzo przydatny w sprawie polskiej. Był m. in. pośrednikiem między szlachtą polską zgromadzoną pod Ujściem, a Karolem Gustawem. Wraz ze zmianą sytuacji jego wpływy znacznie osłabły. Ostatecznie został przez Szwedów uwięziony, a wypuszczono go dopiero po podpisaniu pokoju w 1660 r. Znaczny udział miał w tym przez swoje wstawiennictwo król Jan Kazimierz.

Po powrocie do Polski zostały mu wybaczone wszystkie winy. Stał się wtedy wiernym realizatorem polityki dworu. Był zwolennikiem stronnictwa profrancuskiego. W czasie rokoszu Lubomirskiego (1666) wiernie stał przy królu. Próbował także „przeciągnąć” konfederatów zgromadzonych w Związku Święconym (zawarty przeciw królowi) na stronę dworu. Zmarł w 1667 r. podczas poselstwa do Turcji, gdzie miał reprezentować sprawy Rzeczpospolitej.

Hieronim Radziejowski był typowym przykładem XVII-wiecznego  i potężnego szlachcica. Przez długi czas działał na własną korzyść, zupełnie nie dbając o dobro ojczyzny. Wyrządził wiele krzywd Polsce, zanim postanowił wiernie stanąć po stronie króla.