Rewolucja Francuska - geneza, przebieg rewolucji francuskiej

Rewolucja Francuska była wydarzeniem zmieniającym bieg historii. W jej trakcie wydobyte zostały na światło dzienne te kwestie i problemy, z którymi społeczeństwa muszą się borykać po dziś dzień.
Na wybuch rewolucji wpływ miał szereg nakładających się kryzysów. Przede wszystkim był to kryzys władzy, bowiem Ludwik XVI nie był władcą odpowiednim na trudne czasy.

Państwo znajdowało się w złej sytuacji finansowej. Ogromne kwoty przeznaczane były na utrzymanie dworu, armię oraz dyplomację. Obciążeniem były również wojny (poparcie walki niepodległościowej Amerykanów przeciwko Brytyjczykom). System administracyjny Francji był wysoce niefunkcjonalny, wciąż powiększane były obciążenia feudalne, które znacząco zwalniały tempo rozwoju wsi, nierzadko powodując głód i nędzę. W takich warunkach wykształciły się trzy stany społeczne – szlachta, duchowieństwo i tzw. stan trzeci. Ten ostatni, w skład którego wchodzili, poza biedotą również mieszczanie (burżuazja, kupcy wolne zawody) coraz mocniej domagał się reform systemu władzy, do którego nie miał dostępu. Swoje zrobiła również szerzona od początku wieku XVIII oświeceniowa ideologia, głosząca radykalne zerwanie z nieracjonalną tradycją ufundowaną na wierzeniach religijnych. Na wszystkie te czynniki nałożyła się również klęska nieurodzaju, która doprowadziła do pogłębienia się regresu.

Wobec trudnej sytuacji król zdecydował się zwołać, pierwszy raz od 1614 roku, Stany Generalne (przedstawicieli społeczeństwa wybieranych w drodze wyborów). Niedługo po rozpoczęciu obrad (5.V.1789r.) doszło do spięć na linii stan trzeci – pozostałe stany, co w efekcie doprowadziło do ogłoszenia się przez najniżej postawionych Zgromadzeniem Narodowym (17.VI). Król ustąpił i wkrótce Zgromadzenie Narodowe przemianowane zostało w Narodowe Zgromadzenie Ustawodawcze (Konstytuantę), które miało zająć się uchwaleniem konstytucji. Na ulicach wzrastało napięcie. Obawiano się, iż do działania przystąpi armia królewska. Ostatecznie demonstranci, zachęcani przez intelektualistów, zaatakowali i zdobywali Bastylię, znienawidzony symbol monarchicznego przymusu (14.VII.1789 r.). W ten sposób Ludwik XVI został zmuszony do daleko idących ustępstw. Zorganizowano Gwardię Narodową i rozpoczęto uchwalanie ustaw reformujących społeczeństwo. 26.VIII.1789 uchwalona została Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela – od tamtej chwili dokument będący fundamentem organizacji społeczeństw nowożytnych. Postulowano wolność, tolerancję, braterstwo i prawo do własności. Francja weszła w ten sposób na drogę ku demokracji. W najbliższych dwóch latach Konstytuanta podjęła jeszcze szereg ważnych decyzji dotyczących m.in. państwowej centralizacji. Król w tym czasie szukał poparcia za granicą. W 1791 roku rodzina królewska przyłapana została na próbie ucieczki do Belgii, co odbiło się na wzroście nieufności wobec władcy, do tej pory, szanowanego.

Konstytucja uchwalona została 3.IX.1791 roku. Francja funkcjonować miała jako monarchia konstytucyjna w oparciu o zasadę trójpodziału władzy. Konsensus zawarty w konstytucji był jednak bardzo chwiejny i bardzo szybko został zaatakowany przez radykalne kluby polityczne. Największe zastrzeżenia miało Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji, tzw. jakobini, którzy próbowali wcielać się w rolę rzeczników ulicy (sankiulotów). Przeciwko monarchii byli również żyrondyści. To z ich inicjatywy w roku 1792 doprowadzono do wybuchu wojny z Austrią, która przyczyniła się nasilenia się kryzysu. Rewolucja stopniowo ulegała radykalizacji. 22 września 1792 roku zniesiono monarchię i wprowadzono republikę demokratyczną. 

Pozycja żyrondzistów ulegała osłabieniu, a coraz większy wpływ na władze zdobywali, gotowi na podjęcie każdych środków w obronie rewolucji, jakobini. Następnego roku w styczniu na gilotynie ścięto Ludwika XVII. Punktem przełomowym rewolucji okazał się przewrót i dyktatura jakobinów (od VI 1793 r.). Uchwalono nową republikańską konstytucję, lecz natychmiast postanowiono, iż moment jej wejścia w życie zostanie odroczony. Jednocześnie zarządzono „terror na porządku dziennym” – powołano Trybunał Rewolucyjny, wobec którego oskarżeni byli bezbronni. Realną władze sprawował wówczas triumwirat złożony z Maksymiliana Robespierra, Georgesa Couthona i Saint Justa (członków Komitetu Ocalenia Publicznego). Z mocy ich decyzji konfiskowano majątki kościelne, walczono z kontrrewolucją (głównie z arystokracją i klerem). Tysiące ludzi, zakwalifikowanych jako wrogowie ludu, wędrowało na gilotynę. Aby zapobiec rosnącej fali głodu forsowano reformy ograniczające wolność gospodarczą. Przeciwnicy polityczni zostali wyeliminowani, zarówno żyrondyści jak i radykalnie lewicowi hebertyści. Skutek tych działań być odwrotny do przewidywanego. Kraj pogrążał się w olbrzymim chaosie i każdy czuł się zagrożony.

Dyktatura Robespierra i jakobinów nie trwała jednak długo. W konwencie zorganizowała się opozycja, która w obawie o swoje życie podjęła decyzję o działaniu. 9 thermidora (27 VII) 1794 roku dokonano tzw. przewrotu termidoriańskiego. Jakobini zostali odsunięci od władzy, a następnie zgilotynowani. Zaczęto wycofywać się z polityki terroru oraz podjęto działania mające uspokoić sytuację w państwie. Na mocy uchwalonej w 1795 roku kontytucji władza przeszła w ręce pięcioosobowego Dyrektoriatu. Niezadowolenie części ludzi z zakończenia rewolucji oraz kryzys gospodarczy, w jaki wpadła Francja pod koniec lat 90 tych skutkował kolejnym przewrotem, tym razem wojskowym. 18 bruimairea (9 XI) władze przejął Napoleon I Bonaparte.