Bernard Montgomery - biografia. Ocena postaci

Bernard Law Montgomery obecnie uważany jest za jedną z najjaśniejszych postaci okresu II wojny światowej, stawiany na równi z tak wybitnymi dowódcami jak np. George Patton, Dwight Eisenhower, Erwin Rommel czy Gieorgij Żukow. Jego liczne sukcesy militarne oraz obecność w sztabie dowodzenia wszystkich większych zwycięskich kampanii alianckich na froncie zachodnim w Europie, zdecydowanie świadczą o nieprzeciętnym talencie i umiejętnościach brytyjskiego generała, później marszałka. Jednak wielu zarzuca Montgomery’emu zbytnią zachowawczość w podejmowanych decyzjach, arogancki oraz bezkompromisowy sposób dowodzenia, a sukcesy przypisuje głównie zdecydowanej przewadze liczebno-technicznej jego wojsk lub po prostu szczęściu. Burzliwe dyskusje oraz kontrowersje wokół osoby Bernarda Montgomery’ego czynią z niego postać niezwykle barwną, która oprócz szeregu zasług i sukcesów posiada także kilka niezaprzeczalnych wad.

Bernard Law Montgomery urodził się 17 listopada 1887 r. w Londynie. Po ukończeniu Akademii Wojskowej w Sandhurst został przeniesiony do Indii, gdzie przebywał aż do wybuchu I wojny światowej. Brał udział w walkach we Francji w 1914 r. (m. in. pod Ypres i nad Sommą), gdzie został ciężko raniony w płuco. Jego szlak wojskowy podczas II wojny światowej rozpoczął się również od kampanii we Francji w roku 1940 r., gdzie dowodził Brytyjskim Korpusem Ekspedycyjnym, który został ostatecznie zmuszony do pospiesznej ewakuacji pod Dunkierką. Następnie, w 1942 r. został oddelegowany do Egiptu, gdzie objął dowództwo nad 8. Armią, mającą za zadanie wyprzeć niemieckie wojska Erwina Rommla z terenu Północnej Afryki. Tam właśnie odniósł swoje największe militarne zwycięstwo pokonując w bezpośredniej bitwie pod El Alamein, zdecydowanie mniej liczne oddziały niemieckie. Od 1943 r. dowodził brytyjskimi wojskami podczas desantu na Sycylii oraz w zwycięskich kampaniach na terenie Włoch. Współtworzył następnie plan operacji „Overlord”, czyli wielkiej ofensywy połączonych sił alianckich rozpoczętej lądowaniem w Normandii w czerwcu 1944 r. oraz prowadził wojska brytyjskie w początkowym etapie działań na terenie okupowanej przez Niemców Francji. W sierpniu 1944 r. został awansowany na marszałka British Army. Był pomysłodawcą oraz wykonawca planu operacji o kryptonimie „Market Garden”, która miała za zadanie w brawurowy sposób zdobyć strategiczne punkty komunikacyjne w okolicach Arnhem, ale zakończyła się totalną klęską aliantów. Karierę wojskową, Montgomery zakończył jako zastępca Naczelnego Dowódcy Sił NATO w 1958 r. Zmarł 24 marca 1976 r. w Alton.

Dokonania oraz zwycięstwa Montgomery’ego ocenia się obecnie bardzo dwuznacznie. Zarzuca mi się często niekompetencję w dowodzeniu wielkimi armiami oraz nadmierną ostrożność w działaniu, np. po zwycięstwie pod El Alamein w 1942 r. nie zdecydował się na zupełnie unicestwienie wojsk Rommla, które zdołały się wycofać do Tunezji, gdzie ich opór złamany został dopiero w maju 1943 r. Ponadto tryumf nad Niemcami w Afryce Północnej bardziej niż geniuszowi dowódczemu Monty’ego (jak zdrobniale był określany) przypisuje się ogromnym dysproporcjom w liczebności oraz stanie uzbrojenia na korzyść 8. Armii brytyjskiej w konfrontacją z niewielkimi a ponadto wykończonymi długotrwałą kampanią oddziałami Afrika Korps. Przeciwnicy Montgomery’ego akcentują również fakt, że posiadał on wiele szczęścia podczas kampanii w Afryce, ponieważ w przeddzień decydującej bitwy pod El Alamein rozchorował się i wyjechał do Europy główny autor niemieckich sukcesów, feldmarszałek Erwin Rommel, a jego następca gen. Stumme zmarł wkrótce potem na atak serca. Wywołało to spore zamieszanie w szeregach niemieckich, które umiejętnie wykorzystali żołnierze brytyjscy odpychając, mimo stosunkowo dużych strat - co również jest argumentem przeciwników Montgomery’ego - Niemców daleko na zachód. Wielką rysę w życiorysie brytyjskiego marszałka stanowi ponadto głośna klęska ryzykownej (co mając na uwadze zachowawczość Montgomery’ego, stanowi swoiste novum) lądowo-powietrznodesantowej operacji „Market Garden” na terenie Holandii we wrześniu 1944 r.

Problematyczny był również charakter Monty’ego. Współcześni uważali go za człowieka aroganckiego, zarozumiałego i konfliktowego, dla którego najważniejsze było własne zdanie, popadającego regularnie w konflikty z innymi dowódcami alianckimi tj. gen. Patton podczas kampanii we Francji w 1944 r. czy gen. Auchinleck w czasie przejmowania od niego zwierzchnictwa nad siłami brytyjskimi w Afryce w 1942 r.

Jeden z mających styczność z Montym brytyjskich generałów Walter Smith, takimi słowami opisał sylwetkę swojego kolegi ze sztabu: „Było świetnie jeśli służyłeś pod nim, trudno jeśli służyłeś obok niego, ale mogłeś być pewny piekła, jeśli byłeś jego zwierzchnikiem”, czym doskonale odzwierciedlił buntowniczą naturę Montgomery’ego oraz wrodzoną niechęć do podporządkowania się rozkazom z góry.

Podsumowując, jednoznaczna ocena postaci marszałka Bernarda L. Montgomery’ego jest bardzo trudna do przeprowadzenia. Posiadał on kilka zasadniczych wad charakterologicznych, które jednak nie wpływały na sukcesy odnoszone przez niego na polu bitwy. Ponadto starał się zawsze minimalizować ryzyko poniesienia wielkich strat oraz jak mawiał on nim marszałek Harold Alexander: „Nigdy nie zamierzał ponosić ryzyka przegranej…”. Bez wątpienia był on jednak jednym z ojców sukcesów wojsk alianckich w ostatnim etapie działań II wojny światowej.