Starożytny Egipt - Bogowie starożytnego Egiptu

Mimo iż w Egipcie wyznaczono oficjalną religię państwową, w ramach której należało wyznawać konkretne bóstwa, w tym określone bóstwo naczelne, panowała jednak dość spora tolerancja i swoboda w wyznawaniu pomniejszych bóstw. Zwykli ludzie w zaciszu swych domostw oddawali cześć mniej znaczącym bogom, którzy mieli ich chronić przed chorobami, biedą i wszelakim nieszczęściem. Jednak wykształciła się również pewna grupa bogów, która rozpowszechniła się na terenie całego Egiptu i panowała tam przez wiele lat. Warto wymienić i opisać poszczególne bóstwa Egipcjan.

Głównym stwórcą świata, według kapłanów z Heliopolis, był niejaki bóg Re (zwany również Ra). Jego symbolem była tarcza słoneczna, którą nosił na głowie. Zresztą uważano, że on sam był słońcem, a zarazem właścicielem barki, na której zasiadali wszyscy bogowie i płynęli przez niebo (czyli przez boginię Nut) ze wschodu na zachód, a zatem - jak rozumieli to Egipcjanie - z krainy życia ku krainie śmierci. Ich rejs miał duże znaczenie, gdyż każdego dnia dzięki nim odradzał się świat, podtrzymywany był porządek kosmosu. Dzięki władcom z IV dynastii Re stał się oficjalnym bóstwem Egiptu, a zarazem ojcem wszystkich faraonów.

Innym bardzo ważnym bogiem był niejaki Amon – istota o niebieskiej skórze i charakterystycznej głowie, ozdobionej dwoma piórami. Jego dłonie dzierżą bicz i krzyż ankh, będący symbolem życia. Początkowo Amon był zaledwie lokalnym bóstwem Teb, jednak wkrótce jego kult rozwinął się w Hermapolis; jego znaczenie zaczęło rosnąć wraz z nadejściem XI dynastii. Wiodąca rola Amona utrzymywała się przez około 200 lat. Nierzadko można spotkać Amona-Re, czyli połączenie tych dwóch, jakże ważnych, kultów (tego typu zabiegi były dość częste na terenie starożytnego Egiptu).

Trzecim równie ważnym bogiem był Ptah czczony przede wszystkim w Memfis. Według miejscowych kapłanów był on stwórcą świata. Przedstawiano go jako mężczyznę z ogoloną na łyso głową, trzymającego berło. Ptaha uważano również za opiekuna sztuki i rzemiosła. Jego świętym zwierzęciem był Apis, tj. byk, którego zresztą hodowano w memfickiej świątyni, z wiarą, że to właśnie w nim znajduje się żyjąca dusza Ptaha.

Pobudzającym wyobraźnię wyznawców był bóg Ozyrys, który został zabity przez swego złego brata Seta. Określano go jako patrona natury i zmarłych oraz uznawano go odpowiedzialnym za wylewy Nilu. Przez długi czas był uważany również za patrona władzy królewskiej, gdy wreszcie wraz z nastaniem V dynastii został utożsamiony z faraonem; ten ostatni miał być wcieleniem Ozyrysa. Przedstawiano go pod postacią mumii, która nieodłącznie kojarzyła się ze śmiercią i zmartwychwstaniem, którego oczekiwali od Ozyrysa wyznawcy. Wiemy też, iż poślubił on swoją siostrę Izydę, która przyczyniła się do zmartwychwstania małżonka po jego zamordowaniu przez brata - Seta. Sama Izyda zaś była określana mianem matki wszystkich władców Egiptu.

Jeśli zaś chodzi o Seta, uważano go za patrona wojen, boga pustyń, burz i piorunów. Jego imię nierozłącznie kojarzyło się z morderstwem, jakiego dopuścił się na swoim bracie. Zapewne dlatego jego kult był oficjalnie zakazany. Jego świętym zwierzęciem był czworonóg, który stanowił hybrydę osła, świni, antylopy i lwa. Co ciekawe, w dawnych czasach, jeszcze przed I dynastią, Set był prawdopodobnie najważniejszym bogiem Egiptu, przedstawiano go również jako płynącego na barce z Re i walczącego ze złym wężem Apopisem. Jednakże w czasach późniejszych zmieniono jego naturę i utożsamiano go głównie ze złem.

Uosobieniem całego Egiptu był niejaki Horus – syn Ozyrysa - który przybrał postać sokoła.  Uważano go za boga nieba, patrona i opiekuna władzy królewskiej, w końcu też wierzono, że to właśnie on przyczynił się do stworzenia ras ludzkich.

Ciekawym bogiem był Thot, którego uosobieniem był pawian, ibis bądź człowiek o głowie pawiana lub ibisa. Był on bóstwem bardzo tajemniczym, powiązanym z księżycem, magicznymi księgami, medycyną i liczeniem czasu. Stworzył kalendarz oraz pismo, stąd też uznawano go za opiekuna pisarzy. Często przypisywano mu rolę jednego z sędziów Ozyrysa, który to miał notować czyny zmarłego podczas pośmiertnego osądu.

Nie można też zapomnieć o bogini Hathor, która była uosobieniem Wielkiej Macierzy i boginią nieba. Przedstawiano ją jako kobietę z dyskiem słonecznym na głowie pomiędzy rogami, często jej usobieniem była krowa. Opiekowała się rodzącymi kobietami, nierzadko utożsamiano z nią żony faraonów. Była też kojarzona z promieniami słońca – zarazem życiodajnymi i śmiercionośnymi, zdolnymi zabić złego węża, z którym zresztą walczyła (stąd też dostrzega się ją pod znakiem węża, który faraonowie często nosili na głowie). W końcu też uznawano, iż była okiem Horusa i okiem Re, a zarazem łzami, z których powstał człowiek.

Ważną rolę w świecie duchowym starożytnych Egipcjan pełnił również Anubis o postaci człowieka z głową czarnego psa bądź szakala. Jego miejscem zamieszkania był świat zmarłych, gdzie pomagał Ozyrysowi w prześwietlaniu myśli człowieka. Stąd też uznaje się go za boga umarłych.

Trudno wymienić wszystkich bogów, gdyż było ich naprawdę mnóstwo, a zarazem trudno zdecydować, który z nich był najważniejszy. To ostatnie było zależne było od panującej dynastii, która obierała sobie patrona. Wiemy na pewno, że niemałą rolę w życiu religijnym starożytnych Egipcjan odgrywali również: Chnum (bóg płodności, stworzyciel człowieka, przedstawiany z głową barana), Bes (karzeł o czarnej skórze, będący dobrym bożkiem ogniska domowego, odstraszającym złe moce) czy też Bastet (bogini płodności i słonecznego nieba, ukazywana jako kobieta z kocią głową).