Henryk Sienkiewicz „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” - opracowanie noweli

Pierwotna wersja opowiadania Henryka Sienkiewicza „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” nosiła tytuł „Z pamiętnika korepetytora” i ukazywała krytyczny wręcz stan szkolnictwa w Królestwie Polskim. Sienkiewicz, stosując metodę pamiętnikarską, opisuje dzieje młodego, jedenastoletniego chłopca, który umiera z wycieńczenia, próbując dostosować się do wymogów stawianych przez niemieckich nauczycieli. Z opowiadania wynika, iż w szkołach, objętych programem rusyfikacji, tępiono wszelkie przejawy polskości, uczucia patriotyczne młodzieży polskiej, ośmieszano polskie tradycje, wymagano perfekcyjnego akcentu. 

Właśnie za posługiwanie się językiem polskim podczas przerwy między zajęciami, główny bohater, Michaś, najpierw dostaje publiczną naganę, a następnie zostaje wydalony ze szkoły. Praktyki takie były często stosowane przez zaborców, bali się oni bowiem polskie młodzieży, która nie raz udowadniała, że jest odważna i waleczna. Próbowano więc stępić wszelkie przejawy patriotyczne w zarodku. Nagradzano uczniów, którzy wyrzekli się swej polskości i stawiano ich za wzór prawego i porządnego ucznia i obywatela. Tych, którzy nie chcieli się podporządkować, albo byli słabszymi uczniami tępiono i publicznie upokarzano. Ukazuje także Sienkiewicz postawę polskiego, biednego nauczyciela, który miał związane ręce. Widział, co się dzieje z Michasiem, nie mógł jednak nic zrobić. Był nowiem osobą tak samo zależną od zaborcy, jak uczniowie. 

Pisarz poprzez swoje opowiadanie apelował o większe zrozumienie dla potrzeb dzieci oraz uwzględnienie indywidualnych możliwości, zwrócenie uwagi na ich przeżycia i stany emocjonalne.