Gabriela Zapolska „Moralność pani Dulskiej” - opracowanie dramatu

Akcja dramatu „Moralność pani Dulskiej” z 1906 roku dzieje się we Lwowie, kiedy królowała młodopolska tradycja. Zapolska pisząc sztukę wykorzystała naturalistyczne tradycje paryskiego Teatru Wyzwolonego Andre Antoine’a, o czym mogą świadczyć bardzo szczegółowe didaskalia, dzięki którym można jak najdokładniej odtworzyć realne miejsce akcji. Pisarka koncentruje się wokół problemów jednostki, która została uwikłana i zdeterminowana przez warunki i nieprzychylne otoczenie. Osobą taką w dramacie jest syn Dulskiej, Zbyszko, który wdaje się w romans ze stojącą niżej społecznie Hanką.

Konsekwencją ich potajemnych spotkań jest ciąża dziewczyny. Zbyszko, chcąc matce zrobić na złość, pragnie się z Hanką ożenić. Wie, że matka nigdy się na taki stan rzeczy nie zgodzi. Uważa się bowiem za osobę lepszą, wyżej postawioną i uprzywilejowaną. Pod płaszczykiem pozornej moralności ocenia innych, potępia, wytyka błędy, a sama postępuje niegodziwie, obłudnie i niemoralnie. Wiedziała bowiem o romansie swego syna ze służącą, tolerowała go jednak, bo chciała, by Zbyszko nie czerpał z rozrywek życia nocnego miasta. Ostatecznie Dulska rozwiązuje sprawę dając Hance sporą sumę pieniędzy, by ta zniknęła z życia jej syna, by znów: „(…) zacząć żyć po bożemu”. 

Zapolska posłużyła się konwencją tragifarsy, która łączy format komediowy z problematyką społeczna i obyczajową. Znajdziemy w utworze komizm postaci, na przykład w scenach, w których ukazany jest milczący mąż Dulskiej, Felicjan oraz rozkrzyczana, despotyczna Aniela. Pojawia się także komizm słowny oraz sytuacyjny, który najdobitniej przedstawia się w sytuacji, w której Dulska nakazała mężowi spacerować wokół stołu.

Pisark poddała bardzo ostrej krytyce środowisko mieszczańskie, które przedstawiła jako podłe, prymitywne, ubogie umysłowo, egoistyczne i zakłamane. O wielkości dzieła pisarki może świadczyć fakt, iż zespół owych negatywnych cech, które są synonimem ukrywania prawdy, ograniczenia horyzontów umysłowych, mieszczańskiej hipokryzji oraz gry pozorów, wszedł do współczesnego słownika jako termin dulszczyzna.