Piotr Skarga „Kazania sejmowe” jako traktat publicystyczny - cechy

„Kazania sejmowe” Piotra Skargi ukazały się jako zbiór ośmiu kazań, których adresatami byli senatorowie i posłowie na sejm. W owych czasach to do nich przede wszystkim należało decydowanie o najważniejszych sprawach w państwie. Władza królewska została skutecznie ukrócona i ograniczona, przez co rządy pozostawały w rękach często skłóconej ze sobą szlachty. Hasła złotej wolności szlacheckiej panowały niepodzielnie. Król Zygmunt III Waza próbował coś zmienić, jednak sytuacja się pogarszała.

Właśnie w takich okolicznościach Piotr Skarga postanowił zareagować, pisząc kazania sejmowe. W założeniu miały one zostać wygłoszone w sejmie, jednak nigdy do tego nie doszło. Kazania te możemy traktować jako traktat publicystyczny ze względu na ich treść oraz stylizację. Przede wszystkim głównym tematem kazań jest polityka. Wielokrotnie Piotr Skarga podkreśla swoje stanowisko polityczne względem tego, co dzieje się na scenie politycznej jego czasów. Uważa za niepotrzebne, wręcz karygodne ograniczenie władzy królewskiej.

W kazaniu szóstym „O monarchii i królestwie, abo o czwartej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z osłabienia królewskiej dostojności i władzej” kaznodzieja podkreśla, że Bóg nigdy nie tępił ani ustroju monarchii ani władzy królewskiej. Ponadto władza królewska jest władzą nadaną ludziom przez Boga, a sam król to pomazaniec Boży. Kazania sejmowe stają się dla Piotra Skargi wolnym obszarem do głoszenia swoich zdecydowanych poglądów politycznych, dlatego też zbiór kazań kaznodziei możemy nazwać traktatem publicystycznym.

Ponadto, w swoich kazaniach Piotr Skarga ucieka się do wielu środków stylistycznych, retorycznych. Używa niejednokrotnie perswazji, aby dzięki niej wpłynąć na poglądy i spostrzeżenia odbiorców tekstu. Mają nimi być posłowie i senatorowie, którzy dzierżą władzę. Skarga próbuje nakłonić posłów i senatorów do spojrzenia i przypatrzenia się rzeczywistym problemom, jakie ma Rzeczypospolita. Polska jest zagrożona nie tylko polityką zewnętrzną, ale i toczona jest wieloma chorobami wewnętrznymi. Perswazja Skargi polega na nakłonieniu rządzących do zwrócenia uwagi na problemy najistotniejsze – spory wewnętrzne, niezgodę, zazdrość, chciwość. Skarga podaje wiele argumentów przemawiających za jego tezami.

Ponadto, aby podkreślić słuszność swoich tez niejednokrotnie kaznodzieja odwołuje się do środka stylistycznego znanego jeszcze ze średniowiecza – do egzemplum. Średniowieczni księża najpierw przemawiali do ludu, głosząc kazanie o odpowiednio dobranej treści, po czym pokazywali tę tezę i argumentowali ją, używając przykładu z Biblii. W podobny sposób swoje kazania tworzy Piotr Skarga. Nakazuje miłować ojczyznę, bo jest to matka, która swoim obywatelom dała wszystko: obroniła przed herezją, jest ostoją wartości chrześcijańskich i tradycji. Potem kaznodzieja dodaje, że w taki sam sposób mówił sam Jezus Chrystus. To on nakazał wszystkim czczenie swojej matki – ojczyzny. Nakazał miłować ją nade wszystko.

Dzięki podobnym zabiegom kazania w swojej wymowie są o wiele łagodniejsze i nie tak natarczywe. Z pewnością zbiór „Kazań sejmowych” Piotra Skargi można nazwać traktatem publicystycznym. Kaznodzieja porusza wiele tematów, ale w obrębie jednego zagadnienia. Wszystkie kazania podporządkowuje ogólnej idei ojczyzny. Temat ojczyzny spina wszystkie osiem kazań, chociaż każde z nich jest rozwinięciem jednego zagadnienia, na przykład szeroko omawiane są problemy zwane w kazaniach chorobami, jakie sprawiają, że ojczyzna upada, ginie. Celem „Kazań sejmowych” Piotra Skargi jest zwrócenie uwagi odbiorców na problemy najważniejsze dla Rzeczypospolitej jego czasów, bo jak sam podkreśla, Rzeczypospolita jest najważniejsza.