Julian Tuwim - biografia, życiorys

Julian Tuwim (1894-1953) to jeden z tych pisarzy, którego twórczość poznajemy już we wczesnym dzieciństwie. Któż z nas nie zna bowiem onomatopeicznej „Lokomotywy”, „Ptasiego radia” i pełnego humoru „Słonia Trąbalskiego”? Dlatego też kontakt z tekstami Juliana Tuwima bywa najczęściej wprowadzeniem małego dziecka w fascynującą grę słów właściwą poezji.

Poeta urodził się w Łodzi i wychowywał w rodzinie żydowskiej. Wcześnie zdradza zainteresowanie językiem oraz możliwościami jego przetwarzania. Jako nastolatek dokonuje pierwszych prób przełożenia literatury polskiej na język esperanto. Tłumaczone przez Tuwima wiersze zostają opublikowane przez „Pola Esperantisimo” (1911-1914). Po ukończeniu gimnazjum w Łodzi, w 1916 rozpoczyna studia filozoficzne oraz prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim.

Debiutuje utworem „Prośba” (1913) w „Kurierze Warszawskim”. W latach 1916-1919 współpracuje z „Pro Arte et Studio”. Jest współzałożycielem grupy poetyckiej Skamander oraz czasopisma pod tym samym tytułem. Ponadto, Tuwim przez szereg lat współpracuje jako tekściarz z kabaretami, m.in. z „Bi – Ba – Bo”, „Pikadorem”, „Mirażem”, „Czarnym Kotem”, „Argusem”, „Sfinksem”, „Qui Pro Quo”, „Bandą”, „Cyrulikiem Warszawskim” i in.

Z równą intensywnością ukazują się jego teksty w „Zdroju”, „Narodzie”, „Kurierze Polskim”, „Wiadomościach Literackich”, „Pani”, „Szpilkach”. Od 1920 r. należy do Związku Zawodowego Literatów Polskich, jest też członkiem PEN Clubu. Od 1927 nawiązuje współpracę z Polskim Radiem.

Pierwszy etap poetyckiej twórczości Juliana Tuwima to protest wymierzony przeciwko młodopolskiej egzaltacji i wyszukanej formie wyrazu. Młody poeta szokuje nie tylko wprowadzeniem tematyki „zwyczajności” (ulica, miasto, przechodnie), ale przede wszystkim odważnym, nieraz ulicznym, językiem, niepozbawionym od wulgaryzmów. Tomy z tego okresu to: „Czyhanie na Boga”, 1918; „Sokrates tańczący”, 1920; „Siódma jesień”, 1922; „Wierszy tom czwarty”, 1923. Kolejny etap twórczej działalności oznacza zwrot w kierunku klasyki i tradycji. Zbiory: „Słowa we krwi” (1926), „Rzecz czarnoleska” (1929), „Biblia cygańska” (1932), „Treść gorejąca” (1936) wyraźnie nawiązują do renesansu (inspiracja twórczością Jana Kochanowskiego) i romantyzmu (sięga tym razem do Cypriana Kamila Norwida). Prócz prowadzonej przez szereg lat aktywności pisarskiej dla kabaretów, osobną grupę zainteresowań Tuwima stanowi wspomniana już twórczość dla najmłodszych (np. „Zosia Samosia”, „Lokomotywa”, „Słoń Trąbalski” i in.). Tuwim to także zręczny tłumacz, przede wszystkim literatury rosyjskiej. Przekładał wiersze Majakowskiego, dzieła Puszkina, Gogola, a także Horacego (lit. ant. po łacinie), Whitmana (lit. ang.), Rimbauda (lit. fr.).

II wojnę światową poeta spędza na emigracji w Rumunii, Francji, Portugalii, Brazylii, wreszcie – w USA. Tam nawiązuje współpracę z prasą polonijną; „Wiadomościami Polskimi” oraz wydawaną w Londynie „Nową Polską”. Od 1943 jest członkiem zarządu Koła Pisarzy Polskich. W tym czasie powstaje wysoko ceniony poemat Tuwima – „Kwiaty polskie”. W 1946 r. powraca do Polski, gdzie ze względu na wyznawane sympatie prokomunistyczne zostaje bardzo dobrze przyjęty i z łatwością odnajduje się w nowych powojennych realiach. Pisze dla „Przekroju”, „Szpilek”, „Kuźnicy”, „Odrodzenia”. Jest dyrektorem artystycznym, a następnie kierownikiem literackim Teatru Nowego.

Zainteresowania Tuwima koncentrowały się ponadto wokół zagadnień z kręgu historii literatury, czego dowodem są wydane „Cztery wieki fraszki polskiej” (1937), „Polska nowela fantastyczna” (1949), „Księga wierszy polskich XIX wieku” (t. 1-3, 1954) – ta ostatnia współredagowana z Juliuszem Gomulickim. Jego fascynacje językiem znalazły wreszcie ujście także w badaniu tekstów innych autorów. Pokłosiem wspomnianej działalności są: „Polski słownik pijacki” i „Antologia bachiczna” (1935) czy chociażby „Cicer cum caule, czyli Groch z kapustą” (1958-63).

Twórczość Juliana Tuwima była wielokrotnie nagradzana i honorowana, m.in. Nagrodą Państwową I stopnia (1952), doktoratem honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (1949), Nagrodą PEN Clubu (1935), Nagrodą Literacką miasta Łódź (1928 oraz 1949).

Poeta umiera nagle, podczas pobytu wraz z rodziną w Zakopanem. Od 2006 r. istnieje fundacja prowadzona przez córkę (dziewczynka adoptowana po wojnie) Juliana i Stefanii, której celem jest ochrona spuścizny literackiej Tuwima.