Opowiadania Marka Hłaski i ich socrealizm „odwrócony” - omów, odwołując się do przykładów

Socrealizm to nurt w literaturze i sztuce, który wywodzi się z założeń marksizmu. W czasach rządów Stalina w ZSRR ustalono konkretne dyrektywy, według których tworzyć mieli twórcy, w tym także pisarze. Wytyczne te wymagały od artystów pokazywania świata idealnego, takiego, w którym komunizm staje się gwarantem postępu, dobrobytu. Autorzy mieli w swoich pracach wyrażać optymizm i wiarę w postęp. Pozytywnie miał być przedstawiany również bohater literacki, który powinien być wzorem do naśladowania, prezentując postawy zgodne z komunizmem. Te wszystkie wytyczne, które po wojnie objęły swym zasięgiem także wszystkie kraje bloku wschodniego, czyli również Polskę, doprowadziły w końcu do przedstawiania świata w perspektywie biało - czarnej, w sposób schematyczny, za pomocą stereotypów.

Przeciw tym schematom i stereotypom buntował się w swoich utworach Marek Hłasko. Ów bunt wyrażał się poprzez swego rodzaju „odwrócenie” schematów. W opowiadaniu „Pierwszy krok w chmurach” miejsce akcji stanowią przedmieścia. W założeniach socrealizmu miało to być miejsce szczęśliwego, sielankowego życia klasy robotniczej. Tymczasem w utworze widzimy świat brudny, pełen zdegenerowanych lub w najlepszym przypadku znudzonych bohaterów. Tutaj, na ogródkach działkowych ma miejsce akt miłosny między dwojgiem młodych ludzi. Jest to wydarzenie czyste, piękne, kontrastujące z otaczającą rzeczywistością. To piękno zostaje jednak zburzone przez trzech pijaczków, którzy z nudów straszą młodych ludzi. W czystość ich uczucia wkrada się wulgaryzm i agresja znudzonych robotników. Socrealistyczny idealny świat został tu więc zastąpiony światem okrutnym, zdegenerowanym.

Podobnie jest w opowiadaniu „Pętla”. Mamy tu do czynienia z bohaterem - alkoholikiem. Kuba, główna postać opowiadania, próbuje co prawda pokonać swój nałóg. Nie potrafi jednak wytrzymać całego dnia bez picia. W poczuciu klęski odwiedza więc brudne bary i spelunki, żeby w końcu upić się do nieprzytomności a potem popełnić samobójstwo. Bohater jest tu wiec wielkim przegranym. Socrealizm wymagał zaś od twórców przedstawiania bohaterów, jako jednostki silne, entuzjastycznie patrzące w przyszłość, czerpiące przyjemność z pracy dla dobra ogółu, zdrowe. Kuba jest słaby, poddaje się swoim słabościom i choć podejmuje walkę, chcąc zmienić swoje byle jakie życie, nie udaje mu się to. Znowu więc mamy do czynienia z „odwróceniem” modelu socrealistycznego.

Ten sam zabieg zaobserwować możemy też w opowiadaniu „ Następny do raju”, gdzie przedstawiona została kolektywna praca. Grupa ludzi pracuje razem przy wywózce drewna z lasu. Pracę nadzoruje sekretarz partii. Sytuacja ta jest więc jak najbardziej zgodna z dyrektywami socrealizmu. Grupą robotników są jednak więźniowie i ludzie z marginesu społecznego. Do dyspozycji mają niesprawne pojazdy. Zamiast wspólnej, entuzjastycznie wykonywanej pracy, mamy tu do czynienia ze światem pełnym gwałtu i przemocy. Bohaterowie nie są ludźmi z ochotą wykonującymi narzucone odgórnie normy, ale to osoby nieszczęśliwe, zagubione lub skrzywdzone. Nawet postać, która powinna być wzorem - pełnym entuzjazmu i optymizmu nadzorcą, opiekunem i przewodnikiem robotników - sekretarz partii, jest osobą niewierzącą w żadną ideologię, zgorzkniałą. Także on pokazany jest tu w sposób pesymistyczny.

Marek Hłasko, wprowadzając w swoich utworach „socjalizm odwrócony” buntował się przeciwko ogólnie panującej ideologii. Pokazywał, ze życie w socjalistycznej Polsce wcale nie jest idealne i piękne. W ten sposób wyrażał poglądy całego swojego pokolenia - młodych ludzi, którzy nie chcieli godzić się na bylejakość, okrutną rzeczywistość ich otaczającą. Dzięki takim poglądom i zabiegom Hłasko stał się pisarzem uznanym i docenionym.