Jacques-Louis David „Śmierć Marata” - opis obrazu, interpretacja

Obraz Jacques-Louis Davida pt.: „Śmierć Marata” pochodzi z 1793 roku, o czym mówi data umieszczona przez twórcę pod dedykacją dzieła zmarłemu przyjacielowi (zapisana jako drugi rok kalendarza rewolucyjnego).

Mężczyzna przedstawiony na obrazie jest postacią historyczną – Jean-Paul Marat był jednym z przywódców rewolucji francuskiej, został zasztyletowany przez Żyrondystkę Charlotte Corday 13 lipca 1793 roku. W rzeczywistości w chwili zgonu leżał jednak na ziemi w kompletnym ubraniu i takim właśnie zastał go David, wezwany do mieszkania przyjaciela zaraz po odkryciu zdarzenia.

Stylizacja śmierci Marata, na jaką artysta zdecydował się w realizacji plastycznej, ma charakter symboliczny. Mężczyzna leży w wannie wypełnionej krwią, co poniekąd odnosi się do pewnych faktów z jego biografii: Marat cierpiał na schorzenie dermatologiczne, w którym ulgę przynosiły mu częste kąpiele, stąd też wiele czasu spędzał, a nawet pracował w wannie; uwagę przykuwa jednak stylizacja owej wanny na antyczny sarkofag, który odwoływał sie do świata starożytnych mędrców i bohaterów. Podobnie białe nakrycie głowy sygnalizuje powiązania z szatami, jakie noszono w czasach przed Chrystusem oraz na początku średniowiecza.

Ciało zmarłego zostało przedstawione w spokojnej pozie pozbawionej cech walki, którą w rzeczywistości Marat z pewnością podjął, pragnąc ratować swoje życie. Sprawia wrażenie osoby śpiącej, dlatego dopiero analiza dalszych elementów kompozycji oraz sam tytuł dzieła precyzują sytuację dramatyczną. Postać z obrazu Davida ewidentnie przypomina sylwetki biblijnych męczenników (zwłaszcza Chrystusa tuż po zdjęciu z krzyża), stąd też dzieło miało charakter prekursorski w kwestii ukazywania na płótnie śmierci osób świeckich, zwłaszcza zaś stylizowania jej na śmierć męczeńską. Artysta miał ewidentny zamiar przedstawienia swego przyjaciela jako męczennika rewolucji, zapoczątkowując tendencję do „uheroiczniania” ofiar krwawych walk i spisków, jakimi targana była Francja z końca XVIII wieku.

Postaci towarzyszą także pewne charakterystyczne atrybuty – w ręku zmarłego widać list, z którego bez trudu możemy odcyfrować petycję, jaka posłużyła zbrodniarce za pretekst do wtargnięcia do domu Marata. W drugiej dłoni, leżącej nieopodal porzuconego narzędzia zbrodni, bohater obrazu trzyma pióro stanowiące symbol jego rzemiosła i sposobu walki rewolucyjnej – Marat wydawał i redagował gazetę „L’Ami du peuple”.

Dramatyzm sceny podkreśla ciemne, pozbawione jakichkolwiek elementów tło, z którego oświetlenie wydobywa z całą wyrazistością ciało zmarłego, podkreślając jego anatomiczne szczegóły oraz charakterystyczną pozę, która stanowi o wymiarze symbolicznym całego dzieła. Jednoplanowa kompozycja obrazu nie pozwala na rozproszenie uwagi widza, skupiając ją w całości na analizie ważkich detali.

Obraz został wykonany farbami olejnymi na płótnie. Obecnie znajduje się w zbiorach Musées Royaux des Beaux-Arts de Belgique w Brukseli.