Motyw ojca w literaturze - opracowanie w oparciu o „Przypowieść o Synu Marnotrawnym” i inne teksty literackie

Dla każdego z nas postać ojca ma niebagatelne znaczenie dla kształtu naszego życia. Ojciec kochający nas mądrą, pełną wyrozumiałości i troski miłością, stanowi podporę we wszelkich problemach i przygotowuje do samodzielnego życia w zgodzie z podstawowymi zasadami moralnymi. Nie każdy ma jednak szczęście być dzieckiem wzorcowego ojca, niektórzy uciekają bowiem od swoich obowiązków i odpowiedzialności za istotę powołaną do życia, inni zaś nie potrafią wytyczyć rozsądnych granic pomiędzy czułością a wychowywaniem. Korzystając z ogromnej różnorodności postaw, literatura eksploatuje wątek ojca na wielu płaszczyznach, obrazując w jaki sposób ta postać wpływa na charakter i motywacje psychologiczne kolejnych postaci.

Wedle Biblii wszyscy ludzie są wspólnotą, która posiada ojca w Bogu. To On powołał nas do życia i pokazał w jaki sposób powinniśmy z niego korzystać, ostateczne wybory pomiędzy dobrem a złem pozostawił jednak w gestii naszej wolnej woli. Jego „metody wychowawcze” wobec ludzkości przeszły pewną ewolucję pomiędzy czasami opisanymi w Księdze Starego Testamentu a okresem po zstąpieniu i męczeńskiej śmierci Chrystusa, który stał się treścią drugiej Księgi Biblii. Bóg nowotestamentowy nie jest już tak surowy i wymagający, jak w czasach Mojżesza, przemienia się w Ojca kochającego swe dzieci miłością czułą i bezgraniczną, gotową do tego, by wybaczać wszelkie grzechy. Jego zobrazowaniem jest postać ojca z „Przypowieści o Synu Marnotrawnym”, które weszła w skład Ewangelii św. Mateusza. Chrystus opowiada w niej historię pewnej rodziny, w której jeden z braci poprosił ojca o należną mu część majątku, odszedł z domu i szybko roztrwonił wszystko, co posiadał. W obliczu głodu, jaki ogarnął całą krainę, postanowił powrócić do domu rodzinnego i poprosić ojca o pracę w charakterze najemnika. Ojciec jednak, ujrzawszy syna żywym, ucieszył się tak bardzo, że nakazał ubrać go, nakarmić i wyprawić na jego cześć weselną ucztę.

Podobnie nowotestamentowy Bóg jest dla nas ojcem miłosiernym, który zawsze, nawet gdy oddalamy się od Niego i zadajemy Mu cierpienie swoimi grzechami, kocha nas bez względu na wszystko, nie porzucając nigdy nadziei na to, że kiedyś powrócimy pod Jego dach. Dla nas, błądzących w grzechu dzieci marnotrawnych, poświęcił swego najdroższego Syna, którego ofiara miała dać nam pojęcie o wymiarze Jego miłości.

Powieść Honore de Balzaka pt.: „Ojciec Goriot” pokazuje skutki ślepej miłości ojcowskiej. Tytułowy Goriot wychowywał dwie córki najlepiej, jak potrafił, dając im zawsze wszystko, czego chciały, miłość postrzegał bowiem jako spełnianie pragnień swoich dzieci. Kiedy dorosły i wyszły za mąż za dobrze sytuowanych mężczyzn, nie pomogły ojcu, który wcześniej na ich zachcianki i edukację wydał cały swój majątek i strawił swoje zdrowie. Niemal do końca Goriot pragnie wierzyć, że córki nie odwiedzają go w chorobie i nie próbują go ratować, ponieważ wydarzenia zewnętrzne uniemożliwiają im właściwą opiekę nad ojcem. Dopiero na krótko przed śmiercią tytułowy bohater zdaje sobie sprawę, iż jego bezkrytyczna miłość zepsuła córki i dała im poczucie, że to, co od niego otrzymały, po prostu im się należało.

Bardzo specyficzny obraz ojca pojawia się także w opowiadaniach Brunona Schulza zebranych w tomie „Sklepy cynamonowe”. Postać schizofrenicznego kupca z Drohobycza była wzorowana na ojcu samego autora, który odegrał w życiu Schulza niebagatelną rolę, w jego młodości stanowiąc wyrocznię i obiekt fascynacji, które później zaowocowały wielką wyobraźnią twórczą i wielkimi dziełami literackimi. Pierwsze utwory cyklu przedstawiają postać ojca jako doświadczonego kupca, który z wielką wprawą prowadził swój sklep i z wielką stanowczością kontrolował wszystkie sprawy rodzinne. Dalej następuje opis procesu jego stopniowego pogrążania się w chorobie psychicznej, która coraz bardziej odsuwała go od realiów jego domu, lecz nie wpłynęła na podziw i fascynację, jakie narrator żywił wobec swego rodziciela. Odejście ojca pozostawiło ogromną wyrwę w świecie emocjonalnym pisarza, która uwidoczniła się w konstrukcji jego utworów literackich.