„Don Kichot z La Manczy” - „Don Kichot” - Satyra na średniowieczne romanse rycerskie czy opowieść o tragizmie człowieka, który nie godził się z rzeczywistością?

Romanse rycerskie to utwory opiewające niezwykłe przygody oraz miłość do damy serca, które przeżywali rycerze. Wyruszali oni w wędrówki, aby stawać do walki w obronie słabych i uciśnionych, czym chcieli zaskarbić sobie przychylność ukochanych kobiet i wieczną sławę. Powstawały głównie w XV i XVI wieku. Ich treść obfitowała w awanturnicze potyczki,  osadzone w baśniowej i fantastycznej scenerii. Najsłynniejsze chansons de geste to opowieści o królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu czy dzieje Tristana i Izoldy.

Biorąc pod uwagę cechy tego gatunku, myślę, że możemy zaliczyć opowieść o Don Kichocie do romansu rycerskiego. Pojawia się jednak pytanie: czy w całości spełnia on zamierzenia jego kryteria? Wędrujący szlachcic co prawda przeżywa przygody, w których broni słabszych. Dzieje się tak wtedy, kiedy ratuje biednego i bitego parobka, wyzywa mulników, którzy nie chcieli sławić piękna Dulcynei, na pojedynek, oswobadza zbirów prowadzonych na galery czy walczy z bukłakami wina i wiatrakami. Czyni to wszystko, aby pomóc biednym i przysporzyć chwały sobie oraz damie swego serca. Wszystko nosi znamiona cudowności, baśniowości i jest magiczne. Wydaje się więc, że nie ma problemu z uznaniem powieści Cervantesa za romans rycerski. Są to jednak tylko pozory. W rzeczywistości Don Kichot jest szaleńcem, który widzi świat oczyma wyobraźni. Nic czego doświadcza nie jest w zupełności prawdziwe. Realne są osoby i obrażenia, reszta jest tylko wspaniałą fikcją, w jakiej żyje szlachcic. Skutki jego działań są opłakane dla niego, Sancza Pansy, a także dla osób, które rzekomo ratuje. Chłopak dostaje jeszcze silniejsze razy od swojego pana, mularz nazwany tchórzem dotkliwie bije rycerza. Złoczyńcy okradają jego, giermka oraz plebana i balwierza. Gospodarz zajazdu złości się za zmarnowanie wina, a sam don Kichot jest transportowany w klatce do domu, gdzie przyjaciele chcą leczyć go z szaleństwa. Na koniec piękna Dulcynea, a w rzeczywistości prosta chłopka, nic sobie nie robi z zabiegów swojego wielbiciela. Czy zatem jest to satyra na rycerski romans czy jedynie opowieść o tragicznym losie człowieka? Moim zdaniem jedno wynika z drugiego.

Przygody, które przeżywa Don Kichot, świadczą o tym, że jest to chanson de geste. Jednakże ich zakończenie i dalsze konsekwencje z nich wynikające oraz humorystyczne przedstawienie zdarzeń i samej postaci wskazują na zupełnie coś innego. Rozpatrując pod tym względem wymowę dzieła możemy stwierdzić, że z całą pewnością jest to satyra. Jednak właśnie takie ujęcie tematu sprawia, że dramat i tragedia bohatera się uwyraźniają. Na tle zabawy, uśmiechów i wesołości tym jaskrawiej zarysowuje się problem tragizmu postaci, samego człowieka. Wszystkie zdarzenia, przygody i reakcje ludzi uwypuklają tylko rozdźwięk, jaki zachodzi pomiędzy Don Kichotem, a światem. Człowiek ten nie godzi się z zastanym porządkiem, tęskni do ideału, który stworzył w swojej głowie. Co więcej, nieustannie dąży do jego osiągnięcia. Spotyka się z kpiną i niezrozumieniem. W efekcie zostaje odrzucony i uznany za wariata, którego należy leczyć. Jest przewożony w klatce, jak zwierze. Jego inność nie mieści się w ramach norm społecznych i kultury. Chęć zmian była w Don Kichocie tak silna, że tylko zmasowana przemoc ze strony przyjaciół mogła go zatrzymać. Ale nie przemoc w sensie fizycznym, a psychicznym. Starali się oni „wybić z głowy” szlachcicowi wędrówki i niebezpieczne przygody, które przynosiły więcej strat niż korzyści. Tym samym odebrali mu prawo do indywidualności i samorealizacji.

Myślę, że właśnie w tym niezrozumieniu i nietolerancji kryje się tragizm postaci. Humorystyczne przedstawienie zmagań człowieka z losem ma na celu nadanie utworowi pewnej lekkości, poruszając jednocześnie istotne i poważne problemy z życia człowieka.