Mark Twain „Pamiętniki Adama i Ewy” - nawiązania biblijne

Biblia okazała się źródłem niezwykle nośnych tematów praktycznie dla wszystkich epok literackich, jakie nastąpiły od czasów jej spisania. Również w czasach współczesnych zawarte w niej wątki i historie znajdują liczne kontynuacje i nawiązania w mniej lub bardziej bezpośredniej formie. Mark Twain posłużył się motywem zaczerpniętym wprost ze starotestamentowej historii o wygnaniu pierwszych ludzi z Raju, przetworzył go jednak w niezwykle twórczy, nośny znaczeniowo utwór w postaci „Pamiętników Adama i Ewy”.

Akcja powieści rozpoczyna się w momencie sygnalizującym wyraźnie główną oś zainteresowania autora - nie jest nim sam akt Stworzenia, od którego wszystko się zaczęło, lecz dzień pierwszego spotkania Adama z Ewą stanowiącego właściwy punkt wyjścia do rozmyślań nad ich wzajemnymi relacjami. Wspomnienia pierwszych rodziców, spisane osobno, a przez to jasno i precyzyjnie reprezentujące punkt widzenia każdego z bohaterów, pokrywają się co prawda z wiedzą o pierwszych dniach ich bytowania w Raju, jaką czerpiemy z Biblii, zostały jednak bardzo silnie naznaczone nowoczesnym sposobem postrzegania rzeczywistości przez pryzmat pogłębionej analizy psychologicznej.

Relacja Adama obrazuje przede wszystkim sytuację poznawania świata przez stworzonych przed kilku dniami ludzi, skupiając się na rozmaitych poszukiwaniach i dociekaniach, kierowanych na razie jedynie dziecinną ciekawością. Pojawiająca się po pewnym czasie Ewa zaczyna nazywać otaczające ich rzeczy tak, jak rzeczywiście musieli czynić to biblijni bohaterowie, opowiada też o fakcie stworzenia własnej osoby z żebra Adama. Motywem decydującym o kresie ich sielanki jest - podobnie jak w oryginalnej wersji - zgubna „przyjaźń” kobiety z wężem, który podpowiada jej zerwanie owocu z drzewa poznania dobra i zła. Niezwykle plastycznie, momentami nawet z lekką żartobliwą nutą, zostaje również opisany moment dokonania się grzechu pierworodnego, który wprowadza do rajskiej przestrzeni przemoc i śmierć; Adam i Ewa zdają sobie wówczas sprawę z faktu, iż są nadzy, zaczynając odczuwać z tego powodu wstyd nieznany za czasów błogiej niewiedzy.

W Biblii ów moment staje się w zasadzie podsumowaniem historii pierwszych ludzi, u Twaina zaś stanowi punkt wyjścia dla najbardziej interesującego aspektu ich funkcjonowania. To wtedy Adam zdaje sobie sprawę z tego, jak bardzo potrzebuje swojej towarzyszki, co w przyszłości zaowocuje najpiękniejszym, najbardziej wartościowym - wedle Twaina - uczuciem na świecie. Niedługo później pojawiają się także ich synowie - Kain i Abel - którzy staną się bohaterami kolejnych rozdziałów Starego Testamentu. W „Pamiętnikach” bracia zostaną ukazani jako małe dzieci, Adam zauważy jednak w swoich zapiskach predyspozycje charakterologiczne, które doprowadzą do biblijnej bratobójczej zbrodni.

Oprócz wzbogaconej analizy psychologicznej postaw mężczyzny i kobiety powieść Twaina wprowadza do biblijnej historii jeszcze jedną modyfikację - wygnanie z Raju nie nosi tutaj znamion wielkiego dramatu całej ludzkości, wprost przeciwnie - dzięki oddaniu w jej ręce wolnej woli stało się źródłem jej prawdziwego, świadomego szczęścia, jakie od tej pory było usytuowane już nie w sielankowej przestrzeni, lecz w drugim człowieku. Wbrew wymowie Pisma Świętego pierwszy grzech jest tu więc rozpatrywany w kategoriach błogosławieństwa, które w pełni uformowało ludzkość i pozwoliło docenić miłość jako główny element sprawczy wszelkiego dobra.