Juliusz Słowacki „Do matki” - interpretacja i analiza utworu

Los wygnańca - pielgrzyma - tymi słowami można scharakteryzować życie Juliusza Słowackiego po 1831 r. Poeta oderwany był od najbliższych osób, musiał przebywać wśród obcych, gdzie mało kto przejmował się losem Polski. Na emigracji mógł spotkać oczywiście wielu rodaków, ale oni skupiali się raczej wokół Adama Mickiewicza. Jego cierpienia mogła zrozumieć tylko szczególnie bliska osoba - matka.

Wiersz jest przykładem liryki bezpośredniego zwrotu do adresata. Słowa skierowane są do wspominanej już wcześniej rodzicielki. Podmiot liryczny możemy utożsamiaćz Juliuszem Słowackim. Przemawiają za tym fakty biograficzne oraz to, że poeta rzeczywiście miał szczególnie intymny kontakt z matką, o czym mogą świadczyć jego listy. Kobieta, która urodziła i wychowała poetę staje się dla niego uosobieniem wszystkich wartości związanych z ojczyzną.

Podmiot liryczny na początku utworu roztacza obraz ludzi powracających z wygnania. Mówi jednak, że jego zbroja okazała się zbyt twarda, a on wytrwa w swoich szalonych zamiarach. Możemy więc wywnioskować, że postanawia pozostać na obczyźnie. Tęsknota w utworze jest obustronna. Tak samo przejawiają ją podmiot liryczny i jego matka. Z jednej strony płynie ona do utraconej ojczyzny i bliskich ludzi, którzy tam zostali; z drugiej do osamotnionego za granicą syna.

Polska jawi się jednak nie tylko jako miejsce, w którym jest wszystko co podmiot liryczny ukochał. Nad tym obszarem pieczę sprawują zaborcy. Ludzie są zniewoleni, a wszystkie przejawy patriotyzmu bezwzględnie tępione. Dlatego ja mówiące nie chce wracać, by nie zakładać zaborczej obroży i ocalić swój honor. Jego serce krwawi, ale to mniejsze cierpienie, niż pohańbienie godności. Dlatego prosi matkę, by mu przebaczyła to, że obrał taką drogę. Powrót do ojczyzny oznaczałby zaprzeczenie swoim ideałom i porzuceniu Boga. Być może słowa te nawiązują do późniejszych faktów z biografii Słowackiego, który podobno nawiązał specjalny kontakt z Bogiem. Być może działanie przez niego podejmowane było rodzajem misji.

Utwór składa się z czterech strof liczących po cztery wersy. W każdym z nich możemy doliczyć się trzynastu sylab. Pojawiają się rymy przeplatane oraz przerzutnia zastosowana w przedostatnim wersie. To wszystko decyduje o tym, że utwór jest rytmiczny. Ze środków stylistycznych warto zwrócić uwagę na apostrofy (podkreślające, że utwór adresowany jest do matki), pojawiają się także epitety i porównania. Metafora taka jak „iść na obrożę” (metonimia) ma na celu ominięcie mówienia wprost o niewoli.

Postać matki można rozumieć dwuznacznie, jako rodzicielkę, z którą czuje się szczególną więź, ale także jako ojczyznę. Obydwie mogą być adresatkami słów podmiotu lirycznego. To komunikat pełen żalu i smutku, jednak jego nadawca pragnie zachować resztki honoru i godności.