Motyw kobiety w romantyzmie i pozytywizmie - opracowanie

Kobieta od wieków jest jednym z najbardziej popularnych motywów, jakie porusza literatura. Postać kobiety stała się inspiracją do napisania wielu dzieł, czy to poetycznych, czy prozatorskich. Jest ona wszechobecna także w dramacie, malarstwie, architekturze. Jest symbolem pokusy, chaosu, intrygi, zmysłowości, ale i macierzyństwa oraz natury. Przez różne epoki przedstawiana była w zupełnie inny sposób. Romantyzm wynosił ją na piedestał, pozytywizm natomiast ukazywał głównie w otoczeniu i w tle jej rodziny oraz społeczeństwa.

Najbardziej reprezentatywnym przedstawieniem kobiecej postaci w literaturze romantyzmu jest kreacja Lotty, ukochanej Wertera z „Cierpień młodego Wertera” Johana Wolfganga Goethego. Tutaj kobieta reprezentuje wszystko, co czyste, dobre i anielskie. W książce znajdziemy drobiazgowy opis Lotty wyidealizowanej, pozbawionej jakichkolwiek wad, słabości, przywar. To postać perfekcyjna, której Werter nie śmie nawet dotknąć w obawie przed zbrukaniem jej swoją świeckością. Lotta to kobieta anielska, przynależąca w mniemaniu bohatera do sfery sacrum. Jest to świętość nieosiągalna, na wskroś dobra (opiekuje się młodszym rodzeństwem) i przy tym wykształcona (czyta klasykę, „Pieśni Osjana”).

Innym przykładem romantycznej kreacji kobiety w literaturze tychże czasów jest Dziewica z „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego. Mąż to przykładny romantyczny kochanek, którego po pewnym czasie znudziła instytucja małżeństwa. Jego miłość została odwzajemniona, a zaznając szczęścia z ukochaną i nasycając się uśmiechem losu, przestaje czuć cokolwiek do swojej żony. Wtedy przed jego oczami pojawia się Dziewica. Jest to upiór, który wiedzie na pokuszenie słabego Męża. Ten podąża za nią, pozostawiając za sobą szczęśliwe domowe ognisko i rodzinę. Przez to traci wszystko dla ułudnej mary, która prowadzi go nad skraj przepaści. Tam pokazuje swoje prawdziwe oblicze - przebrzydłą zbitkę kości, zniszczenia i rozpadu. Kobieta jest tutaj więc przedstawieniem symbolu zła, grzesznej pokusy.

Następujący po romantyzmie pozytywizm, strąca kobietę z piedestału i wprowadza ją w role przyziemne. Tutaj bohaterka staje się matką, żoną, czasami kochanką, ale zawsze pełni jakieś funkcje społeczne. Sięgając do polskiej literatury pozytywistycznej odnajdujemy postać Izabeli Łęckiej w dwutomowym dziele Bolesława Prusa „Lalce”. Łęcka to kobieta pochodząca z arystokratycznego, choć już zubożałego rodu. Bohaterka jest niezwykle zimną i cyniczną kobietą, która nie nauczyła się kochać. Poznajemy ją jako obiekt westchnień bogatego kupca - Stanisława Wokulskiego. Izabela nie chce przyjąć jego awansów tylko dlatego, że ten jest z niższej warstwy społecznej. Niejednokrotnie zwodzi zakochanego w niej Stanisława. Raz daje mu nadzieję, później rozczarowuje swoim zimnem i fałszem. Doprowadza głównego bohatera do autodestrukcji, co kończy się tragicznie.

Kolejnym reprezentatywnym przedstawieniem kobiecej postaci okresu pozytywizmu jest Emma Bovary z książki Gustawa Flauberta pod tytułem „Pani Bovary”. Młoda Emma zaczytuje się w różnego rodzaju romansach. Myśli, że rzeczywistość jest właśnie taka, jak ta ukazana w książkach. Chce czegoś więcej niż tylko małżeństwa. Z mężem nie zaznaje szczęścia. Z początku utożsamia je z cielesnością, dlatego rzuca się w objęcia kochanków. Przepełnia ją pożądanie, jednak tęskni za innym życiem. Nie wie sama, czego chce. Wkrótce jej własne działania doprowadzają ją do choroby i samobójczej śmierci przez otrucie arszenikiem.

Zarówno w literaturze romantycznej, jak i pozytywistycznej znajdziemy różne ujęcia tematu kobiety. O ile w romantyzmie była to raczej postać kobiety anielskiej, o tyle sam pozytywizm nie wypracował dokładnie określonego modelu kobiety.