Ignacy Krasicki „Świat zepsuty” - interpretacja i opracowanie satyry

„Świat zepsuty” jest pierwszą satyrą Ignacego Krasickiego. Możemy więc wysunąć tezę, że podczas ich pisania poeta przechodził od ogółu do szczegółu. Najpierw zajął się nakreśleniem całościowego obrazu świata, dopiero potem przypatrywał się kolejnym manifestacjom ludzkiej głupoty i zepsucia. Zastanówmy się teraz jak maluje Krasicki w swoim dziele obraz ziemi.

Poeta dokonuje analizy społeczeństwa i prezentuje kolejne przykłady niemoralnych zachowań. Jednak zanim przejdzie on do jakichkolwiek konkretnych zadań najpierw przedstawia zadanie satyry. Czyni to w sześciu początkowych wersach utworu. Zadaniem tego gatunku jest właśnie obnażanie ludzkiej bezmyślności. Ma to czynić pomimo starań, których celem jest jej umniejszyć. Ostatecznym argumentem poety są te słowa: „Godzi się kraść ojczyznę łatwą i powolną, / A mnie sarkać na takie bezprawie nie wolno?”. W tym pytaniu retorycznym zawarta została druzgocąca prawda skierowana do ludzi atakujących satyrę, a postępujących w niegodny sposób.

Po „przemowie” skierowanej do satyry, poeta zwraca się do cnoty i prawdy. Kieruje do nich pytanie „gdzieście się odziały?” i określa je mianem „matron świętych i przykładnych”. Oczywiście nie otrzyma on odpowiedzi na postawioną kwestię, ale dzięki temu doskonale oddaje obraz świata, który został opuszczony przez wszelkiego rodzaju pozytywne wartości.

Następnie poeta przeprowadza wyliczenie zjawisk negatywnie oddziałujących na społeczeństwo i ojczyznę. To właśnie one są przyczyną postępującego upadku Rzeczypospolitej. Wśród nich wymienione zostają: brak wiary, sztuczne zachowania, przywiązanie do dóbr materialnych, rozpusta, brak poszanowania dla praw, wszechobecne kłamstwo oraz olbrzymia niechęć do pracy i pogrążenie w lenistwie. Wszystko to przeciwstawione zostaje obrazowi dawnej Polski, kiedy takie zachowania były zupełnie nie do pomyślenia. Wszystkie ideały wyniesione z tamtego okresu zostały obrócone w pył. Przykładem takich wartości mogą być prostota i honor, dla których nie ma już miejsca w sercach ludzi współczesnych Krasickiemu.

Zauważmy, że źródłem całego zepsucia jest Warszawa. To stolica jest miastem otwartym na wzorce płynące zza granicy. Stracono tam zupełnie poczucie tego co należyte, ludzie zaprzestali krytykować i ganić zło, co zaowocowało rozwojem zgnilizny moralnej. Co ciekawe, poeta także zalicza się do ludzi, którzy są częścią „świata zepsutego”. Nie stawia się obok, nie wynosi ponad.

Wszystkie przewinienia, jakie wylicza Ignacy Krasicki są szczególnie bolesne dla ojczyzny. Ludzie zupełnie odwrócili się od dawnej tradycji, przez co państwo zupełnie traci swoją wartość, staje się zdecentralizowane, powoli przestaje istnieć nawet w sercach obywateli. Pojawia się także nawiązanie do pierwszego rozbioru Polski (1772). Poeta czyni to słowami: „Ten nas nierząd, o bracia, pokonał i zgubił, / Ten nas cudzym w łup oddał, z nas się złe zaczęło…”. Następnie w celu wzmocnienia dydaktycznej wymowy utworu przywołany zostaje motyw znany z kazań ks. Piotra Skargi. Ignacy Krasicki porównuje ojczyznę do okrętu. Zagrażająca jej burza może zostać pokonana tylko wtedy, jeśli i majtkowie i oficerowie (czyli cały przekrój społeczeństwa) stanie w jego obronie. Poeta ma świadomość, że najłatwiej jest uciec ze statku, ale „podściwiej być w okręcie, ocalić lub zginąć.”

Budowa utworu jest charakterystyczna dla satyry. To dzieło synkretyczne, które łączy w sobie elementy liryki i epiki. Narrator wypowiada się w trzeciej osobie, ale momentami stawia się na równi z resztą społeczeństwa (o czym świadczą formy 1.os.lm.). Dzieło pisane jest trzynastozgłoskowcem ze średniówką po sylabie siódmej. Pojawiają się w nim rymy parzyste. Język utworu w sposób bardzo bezpośredni obnaża kolejne przywary społeczeństwa, co powoduje, że często pojawiają się bardzo mocne określenia. Dodatkowo pobrzmiewa w nim dydaktyczny ton, co manifestuje się w wielu nawołaniach i apelach.

„Świat zepsuty” Ignacego Krasickiego zaliczany jest do satyr. Jednak, co nieco dziwne, zupełnie nie operuje żartem, a hiperbola pojawiająca się w nim w ogóle nie budzi śmiechu. To dzieło bardzo poważne, w pewnym sensie profetyczne. Brak zmiany w obywatelach doprowadził do upadku Polski.