Bunt prometejski - definicja, znaczenie terminu, geneza

Prometeusz był mitycznym Tytanem, który miał stworzyć człowieka z gliny i łez. Kiedy zobaczył on bezbronność i nędzę stworzonej przez siebie istoty, postanowił pomóc ludzkości w jej dalszej egzystencji. Dlatego ukradł boski ogień z rydwanu Heliosa oraz nauczył ludzi niezbędnych umiejętności np. wytapiania metali i tworzenia oręża. Wszystko to bardzo nie spodobało się Zeusowi, który chciał, aby te przywileje były dostępne tylko dla mieszkańców Olimpu. Cały gniew najwyższego z bogów skupił się na bohaterskim Tytanie, który od tego czasu miał cierpieć ogromne męki. Został on przykuty do szczytu Kaukazu, a jego wątrobę za dnia wyjadał sęp, natomiast nocą organ odrastał, co powodowało, że jego cierpienie nie miało końca. Jednakże po 30 latach zostało ono przerwane przez Heraklesa, który uśmiercił sępa.

Postawa Prometeusza jest niewątpliwie heroiczna i skierowana ku słusznym celom. Jedyną korzyścią, jaką Tytan mógł odnieść ze swojego działania była duma z tego, jak jego dokonanie przysłużyło się ludziom, których przecież stworzył. Bunt prometejski jest więc bezinteresowny, łączy się z gotowością oddania siebie, by pomóc innym. Brat Epimeteusza nie przejmuje się konsekwencjami, pragnie tylko rozjaśnić nieco ludzkie życie. Jego postawa pełna jest poświęcenia i bohaterstwa. Warto także dodać, że przeciwstawia się on bogom, czyli istotom najwyższym, którym powinien być podległy.

Działanie Prometeusza na stałe utrwaliło się w literaturze. Jest zupełnie odmiennym rodzajem buntu niż pierwszy taki akt w biblijnej historii. Adam i Ewa nie respektują określonego zakazu, ponieważ pragną posiąść tajemną wiedzę. Mitologiczny Tytan także nie zgadza się na zaistniałą sytuację, ale powoduje nim miłość do człowieka, chęć uczynienia jego życia lepszym. Przykładem takiej postawy w literaturze może być Konrad z „Dziadów cz. III”. On także dostrzega, że jego bliźni cierpią, dlatego stara się uczynić wszystko, by zwrócić im wolność, by ich życie stało się „pieśnią szczęśliwą”.

Bunt Prometeusza to nie tylko sam akt wręczenia ludziom ognia. To postępowanie stało się ideą, która przyświecała kolejnym bohaterom (nie tylko literackim) w działaniu na rzecz ludzkości. Mitologiczny Tytan pokazał, że poświecenie jednostki dla dobra ogółu jest postawą bohaterską i pełną miłości.