Motyw Arkadii - opracowanie w oparciu o „Dolinę Issy” Miłosza i inne utwory literackie

Mitologiczna Arkadia to wymarzone miejsce pełne wewnętrznego spokoju i nieustannie panującej harmonii. To sen, o którym od wieków śnią pokolenia. Arkadią jest skrawek ziemi, istna kraina szczęśliwości, jakiej nie może dotknąć żadne niebezpieczeństwo. Tutaj ludzie czują się bezpieczni, szczęśliwi, nie chcą innego życia. Arkadia to wytęsknione, nieosiągalne marzenie.

Najbardziej charakterystycznym polskim literackim przykładem Arkadii jest słynne Soplicowo z „Pana Tadeusza” autorstwa Adama Mickiewicza. Jest to wieś cudowna pod każdym względem. Zasady jej funkcjonowania poznajemy, kiedy z nauk w Wilnie powraca panicz Tadeusz. Pierwsze, co zauważamy, to gościnnie otwartą bramę szlacheckiego dworku. Wszystko jest tutaj piękne, a zarazem tradycyjne i polskie.

Już sam pejzaż Soplicowa nasuwa na myśl, że jest to polska odmiana pejzażu sielskiego. Biały dwór położony na wzgórku, przy strumieniu, otoczony zielenią drzew (brzozy, topole), wśród pól uprawnych. Nieopodal znajduje się ogród warzywny, są też żyjący w zgodzi z panami służący. Ten swoisty locus amoenus znajdował się poniekąd w zasięgu ręki, był dostosowany nie tylko do ludzkich pragnień, ale także możliwości.

Przestrzega się tutaj zasad, tradycji. Powracający ze spaceru idą w kolejności. Obyczaje są najważniejsze. Zarówno goście, jak i osoby ugaszczające darzą się wzajemnym szacunkiem. Panuje radość, śmiech. Soplicowo to metaforyczna Arkadia - dom utęskniony, wyczekiwany, wyidealizowany:
„Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie”.

Kolejnym ważnym przykładem Arkadii w polskiej literaturze jest motyw Arkadii zarysowany przez Stefana Żeromskiego w jego powieści pod tytułem „Przedwiośnie”. Najpierw Arkadią jest rozciągany przed oczami Cezarego obraz szklanych domów w Polsce przez jego ojca Seweryna: „„Każdy domek szklany jeszcze się w zimie ogrzewa, a w lecie oziębia przy pomocy swego własnego, indywidualnego kotła i własnej kuchni, przypartej do budynku. Już teraz bardzo mała ilość paliwa ogrzewa kocioł, rozprowadza rurami ciepło i tworzy z małego domu wiejskiego pewien rodzaj termosu, który trzyma własne ciepło. (…) wieś powinna mieć wspólną ogrzewalnię i wspólną chłodnic. Do tego jednak potrzebna jest powszechna elektryfikacja kraju”.

Dopiero w Nawłoci odnajdujemy jednak pełen obraz Arkadii. Na zaproszenie Hipolita Wielosławskiego, przyjaciela z wojska, któremu główny bohater - Cezary Baryka uratował w czasie jednej z walk życie, przyjeżdża do Nawłoci, która niezwykle przypomina Soplicowo z Pana Tadeusza. Dni mijają tutaj beztrosko, na flirtowaniu, konnych przejażdżkach, rozmowach, obiadach. W domu panuje rodzinna atmosfera. Służący są zaprzyjaźnieni z panami. Panuje tutaj powszechna radość, harmonia. Wszyscy są ucieszeni z przybycia tak długo wyczekiwanego gościa. Na idealnym wizerunku domu w Nawłoci nie ma żadnej skazy, rysy.

Ostatnim przykładem Arkadii pojawiającej się na stronach polskiej literatury jest Arkadia, czyli „Dolina Issy” Czesława Miłosza. To bardzo charakterystyczny tutaj motyw, gdyż na tle innych przykładów znanych nam z literatury Dolina Issy jest zakreślona najbardziej realistycznie, choć nie do końca. To, co najbardziej rzuca się w oczy to to, że wieś stopiona jest w jedno z naturą i folklorem. Co często możemy zauważyć, to chodzące w pobliżu wód diabły i chochliki. Pojawiają się tutaj również zmory (duch Magdaleny) i inne cuda dziwy. Dla ludności zamieszkującej Dolinę Issy podobne zjawiska są nieodłączną, naturalną częścią ich życia.

Ponadto dużą rolę odgrywają tutaj opisy przyrody. Natura jest świadkiem wydarzeń. Cała wieś wtopiona jest w obraz natury. Znajdujemy tu pejzaże sielankowe. Wszystkie powyższe przykłady Arkadii są niezwykle charakterystyczne. Choć łączy jest to, że są to miejsca ogólnej szczęśliwości, w każdym przypadku zwraca się uwagę na coś zupełnie innego.