Stanisław Lem „Bajki robotów” - opracowanie

Stanisław Lem jest jednym z najwybitniejszych twórców literatury fantastycznonaukowej. Napisane przez niego w 1964 roku „Bajki robotów” ugruntowały jego sławę na tym obszarze twórczym. „Bajki robotów” to doskonały zbiór groteskowych utworów pisanych z punktu widzenia robota. Ich akcja zawsze rozgrywa się w dalekiej, nieokreślonej dokładnie przyszłości, w przestrzeni kosmicznej, na jednej z wymyślonych przez pisarza planecie. Bohaterami są potwory, cybernetyczne maszyny, inteligentne roboty czy niemal niezniszczalni rycerze. W skład zbioru wchodzi piętnaście bajek o różnej tematyce, które łączy motyw nowoczesnej, kosmicznej cywilizacji zdominowanej przez mechaniczne stworzenia – rezultat ludzkich działań. Pomysłowość Lema w zakresie tworzenia nowych, fascynujących światów jest olbrzymia, a różnorodność problematyki poszczególnych bajek – bardzo rozległa.

Na przykład utwór pod tytułem „Trzej elektrycerze” to przedziwna opowieść o krystalicznej planecie Kryonidów, którą chcieli podbić różni śmiałkowie. Po nieudanych próbach dokonania tego przez rycerzy Mosiężnego i Żelaznego, kolej przyszła na rycerza Kwarcowego. Doszedł on aż do samej stolicy Kryonii, jednak przegrał w konfrontacji ze sławnym mędrcem – Baryonem. Jedynym mankamentem Kwarcowego było to, że kiedy zaczynał myśleć, jego mózg rozgrzewał się. Aby uniknąć więc klęski, celem jego wyprawy stało się podbicie Kryonii w sposób bezmyślny, w jego mniemaniu najbardziej skuteczny. Baryon pokonał go dzięki swojemu sprytowi i wykorzystał słabość przeciwnika: zmusił go do myślenia.

Bajka pod tytułem „O maszynie cyfrowej, co ze smokiem walczyła” to historia króla zafascynowanego sztuką wojenną, który w konfrontacji z prawdziwym niebezpieczeństwem okazuje się zwykłym tchórzem, proszącym o radę zwykłą maszynę cyfrową. Najpierw bezmyślnie stwarza cybernetycznego smoka, a potem musi walczyć o utrzymanie panowania, uciekając się do wszelkich dostępnych sposobów. Tylko inteligencja starej maszyny, która każe elektrosmokowi wykonać trzy działania matematyczne, ratuje Kyberę i króla Poleandra od zagłady.

Z kolei utwór pt.: „Przyjaciel Automateusza” to przezabawna opowieść o przyjaźni między pewnym robotem a niezniszczalnym elektroprzyjacielem. Automateusz i Wuch po wielu szczęśliwych chwilach spędzonych razem trafiają na skutek niefortunnego wypadku na bezludną wysepkę. Okazuje się, że przyjaciel, który miał służyć radą i pomocą w każdej sytuacji robotowi, jedyne rozwiązanie w tej tragicznej sytuacji widzi w przyspieszonej śmierci Automateusza i  gorąco próbuje przekonać go do swojego pomysłu. Robot wścieka się na towarzysza i za wszelką cenę chce go unicestwić, jest to jednak niemożliwe, gdyż Wuch jest niezniszczalny. Po wielu usilnych próbach pozbycia się uprzykrzonego przyjaciela i po wyzbyciu się wszelkiej nadziei na ratunek, nieoczekiwanie nadchodzi pomoc i Automateusz trafia na ląd, niestety przez przypadek zabiera również ze sobą Wucha...

Bardzo ciekawa jest również bajka pt.: „Doradcy króla Hydropsa”. Ukazuje ona w humorystyczny sposób otoczenie władcy, które dba tylko o własne interesy i kieruje się osobistymi urazami, a nie dobrem państwa. Doradcy królewscy otrzymują rozkaz „stworzenia” następcy tronu, jednak każdy chowa jakieś urazy do drugiego i w żaden sposób nie potrafią dojść do porozumienia. W końcu, gdy wszyscy przystają na zaprogramowanie synowi królewskiemu matrycy z rozkazem sympatii do form małych, rozpoczynają rywalizację w miniaturyzacji własnych osób. Dochodzi do tego, że są tak maleńcy, że w dniu uroczystości wyciągnięcia następcy z pieca przeciąg spowodowany otwarciem drzwi do sali tronowej wywiewa ich aż do miasta.

Wszystkie bajki Lema łączą baśniowość z fantastyką. Zwykle kończą się szczęśliwie, zwycięża dobro, a zło zostaje pokonane. Można je odczytywać na różne sposoby – prócz fascynujących obrazów kosmicznej przestrzeni każda z nich ma jakiś głębszy sens: nieuchronność śmierci („Biała śmierć”), ostrożność w obdarzaniu ludzi zaufaniem („Doradcy króla Hydropsa”), bezsensowna dążność do posiadania czegoś, co nietrwałe, ulotne, na przykład dobra materialne („Trzej elektrycerze”) czy chociażby mechanizm systemu tyranii („Uranowe uszy”).