Ekspresjonizm - Charakterystyka ekspresjonizmu (malarstwo)

Termin ekspresjonizm pochodzi od łacińskiego słowa exprimere czyli wyrażać. Po raz pierwszy użył go J. A. Herve. Określił nim swoją sztukę. Miało to miejsce w roku 1901. Kierunek ten w malarstwie rozwinął się na dobre na początku dwudziestego wieku w Niemczech.

Jego korzenie sięgają do takich wielkich eksperymentatorów jak Vincent van Gogh, Edward Munch, James Ensor, Paul Gauguin. Możemy nazwać ich prekursorami ekspresjonizmu.

Cechy, które wyróżniały twórczość ekspresjonistyczną spośród innych nurtów, które tworzyły się w malarstwie, to przede wszystkim deformacja. Malarze pragnęli, aby przez zdeformowanie realne świata, rzeczywistości dokonać moralnej odnowy społeczeństw. Również pierwsza wojna światowa była dla artystów okazją do odnowienia człowieka, stworzenia go na nowo. Nie postulowali jednak zerwania z tradycją. Nie wiedzieli bowiem, czy nadszedł już odpowiedni czas, aby oficjalnie ogłosić nową epokę w sztuce.

Twórcy byli zaangażowani w ruchy polityczna, a zwłaszcza sympatyzowali z socjalistami. Herbert Kühn powiedział, że socjalizm tak jak ekspresjonizm występuje przeciw intelektualnemu barbarzyństwu, maszynie i centralizacji, broni natomiast ducha, Boga i człowieczeństwa w człowieku. Możemy zgodzić się z ty twierdzenie lub nie. Artyści jednak mieli prawo do własnej opinii w tej kwestii.

Ekspresjonizm miał wyrażać uczucia artysty, jego poglądy. Malarze przedstawiali w swych dziełach obrazy tkwiące w ich głębokiej świadomości. Rzeczywistość, która stale przemijała i przemija miała dla nich znaczenie jedynie symboliczne. Ważne jest, że ekspresjoniści przeciwstawiali się naturalizmowi i impresjonizmowi. Charakterystyczne było zestawianie ze sobą kontrastowych kolorów, malowanie na podłożu o nietypowej fakturze, eksponowanie szkieletu kompozycji. Obowiązującą kategorią był antyestetyzm. Co ciekawe, dla ekspresjonistów forma, jaką nadawali dziełu była ważniejsza od samego obrazu, który nie zawsze przedstawiał to, co w rzeczywistości artysta namalował. Ludzie mieli doszukiwać się jego ukrytego znaczenia, a nie odczytywać go dosłownie. Znaczenie bowiem znajduje się poza obrazem, a nie na płótnie.

Malarzom należącym do grupy ekspresjonistów często towarzyszyło poczucie kryzysu. Odczuwali niepokój, rzeczywistość ich przytłaczała, chcieli się buntować, byli sojusznikami biedaków, szaleńców i młodzieży.

Przedstawiciele ekspresjonizmu oraz ich dzieła, to przede wszystkim Kirchner ("Dziewczyna z japońską parasolką", "Woltyżerka", "Poranek nad jeziorem", "Sanki na śniegu"), Heckel ("Przejrzysty dzień", "Leżąca kobieta", "Białe konie cyrkowe"), Schimdt-Rottluff ( "Przerwa w atelier", "Faryzeusze", "Latarnie nad Bałtykiem", "Pejzaż morski"), Mueller ("Dwie kobiety wśród trzcin") oraz wielu innych, wspaniałych artystów, których nie sposób wymienić łącznie z ich wszystkimi dziełami.

Na skutek kryzysu i braku środków finansowych, za które można tworzyć, po pierwszej wojnie światowej ekspresjonizm zaczął powoli wygasać. Nie była to jednak jedyna przyczyna kresu owego nurtu. Jak zwykle w sztuce bywa zmieniły się oczekiwania wobec niej. Ludzie chcieli sztuki, która wiernie odzwierciedlałaby rzeczywistość. Tego warunku ekspresjoniści nie mogli spełniać, nie mieściło się to w ich światopoglądzie twórczym.