Ignacy Krasicki „Monachomachia” - opracowanie, interpretacja poematu

„Monachomachia” to jeden z poematów heroikomicznych napisanych przez Ignacego Krasickiego. Tytuł ten oznacza z greckiego „wojnę mnichów”. Dzieło pierwszy raz ukazało się w 1778 r. anonimowo, ponieważ bardzo krytycznie odnosiło się do stanu duchowieństwa. Dotychczasowa pozycja kościoła była bardzo mocna, a wskazywanie jego wad było odważnym posunięciem, szczególnie jeśli robił to biskup warmiński.

Fabuła utworu Krasickiego została osadzona w niewielkim miasteczku, gdzie obok starego zamczyska, trzech karczm i kilku domków znajdowało się aż dziewięć klasztorów. Był to prawdziwy raj, w którym pośród dobrego jadła, ciszy i spokoju, żyli mnisi. Jednak miejsce to zostało odmienione przez Jędzę Niezgody. Zasiała ona niepewność w sercach dominikanów i bracia zaczęli obawiać się, by ktoś nie chciał opróżnić ich piwnicy z trunków. Aby zapobiec nieszczęściu, mnisi postanowili uderzyć na przeciwników. Ostatecznie do wojny jednak nie doszło, gdyż ojciec Pankracy wysunął propozycję dysputy, w której dominikanie udowodnią karmelitom wyższość swoich praw.

Kiedy wiadomość została zaniesiona do sąsiedniego zakonu, tamtejsi bracia także wysunęli kilka propozycji rozstrzygnięcia sporu. Chcieli zaprosić oponentów do siebie, spić ich i pokonać w walce. Propozycja ta spotkała się z odrzuceniem, gdyż dominikanie także mieli twarde głowy i tak naprawdę ciężko było przewidzieć, kto lepiej na tym wyjdzie. Skoro miała odbyć się dyskusja, to niezbędne okazały się uczone księgi, tylko gdzie ich szukać? Ostatnim mnichem odwiedzającym to miejsce był brat Arnolf (trzydzieści lat temu). Ostatecznie, po sforsowaniu wielu spróchniałych zamków, udało się je odnaleźć, co pozwoliło mnichom „dokształcić” się przed wielkim wydarzeniem.

Zorganizowana przez dominikanów dysputa szybko przerodziła się w regularną bitwę, podczas której bracia wzajemnie okładali się sandałami, kuflami i kielichami. Sytuację uratował prałat. Rozkazał on przynieść vitrum gloriosum (rodzaj wielkich kielichów, używanych na przyjęciach głównie w czasach saskich). Widok pięknego naczynia, ozdobionego przedstawieniami czterech pór roku, uspokoił mnichów. Szybko przyniesione zostało wino, a cały spór zakończył się zgodą.

Co krytykuje Ignacy Krasicki w „Monachomachii”? Gównie obnaża on bezużyteczność społeczną większości zakonów. Szczególnie ostro odnosi się do zakonów żebraczych (karmelitów i dominikanów), które nie wykonywały żadnych pożytecznych prac, a w dodatku uważane były za „pielęgnujące sarmatyzm”. Ich życie toczyło się w klasztorach, gdzie większość z nich oddawała się ulubionemu zajęciu, jakim było zaglądanie do kieliszka. W zgromadzeniach brakowało prostoty, umiaru, prawdziwej modlitwy i oddania nauce. Krasicki w sposób bardzo zabawny (ale także dotkliwy) pokazał zacofanie i zapatrzenie braci zakonnej w „dobre życie”.

Komizm „Monachomachii” opiera się głównie na stylu, jakim została napisana. Poeta stosuje miarę jedenastozgłoskowca ze średniówką po piątej sylabie, które tworzą oktawy o układzie rymów abababcc. Forma ta w połączeniu z zabawnym i pozbawionym patosu tekstem utworu, obfitującym w wyrazy potoczne, tworzy naprawdę ciekawy efekt (na tym opierają się poematy heroikomiczne). Dodatkowo Krasicki wplata w swoje dzieło różne aluzje literackie, których wymowę stosownie obniża do tego stopnia, by pasowała do ogólnego nastroju utworu. Taka parodia dotyczy m. in. „Hymnu do miłości ojczyzny” (napisanego przez Krasickiego). Dzieło zostaje przemienione w „Hymn do miłości szklanki”.

„Monachomachia” nie jest w żadnym stopniu krytyką religii. Poprzez krytykę duchowieństwa (głównie zakonów) pokazał Krasicki, ze każda z warstw społecznych powinna działać na korzyść państwa. Zdecydowanie nie można powiedzieć tego o braciach, którzy spędzają czas na pijatykach, a jakiekolwiek próby doskonalenia się są im zupełnie obce.