Motyw snu w literaturze - opracowanie

Motyw snu jest motywem bardzo często podejmowanym w literaturze o wydźwięku symbolicznym. Jest to niezwykle wygodne medium przekazu wszelkiego rodzaju wizji czy też zjawisk nadnaturalnych, wprowadzającym do literatury pewien szczególny wymiar znaczeniowy.

Sen w Biblii najczęściej używany jest przez Boga jako medium porozumiewania się z człowiekiem, przekazywania mu swojej woli, ukazywania wizji przyszłości. Sen faraona Egiptu pozwolił zapobiec wielkiemu głodowi i śmierci wielu ludzi, ponadto zyskał Józefowi sympatię władcy. Sen zawsze musi zostać wytłumaczony przez człowieka bliskiego Bogu, ponieważ tylko on posiada łaskę rozumienia jego znaczenia.

W Nowym Testamencie we śnie przychodzi do Józefa anioł, by wytłumaczyć mu jego rolę w planie zbawienia świata. Wiara w prawdziwość snów pozwoliła Józefowi diametralnie zmienić podejście do bieżących wypadków, w których uczestniczył. Znów dzięki snom Bóg porozumiał się z człowiekiem, dając mu poznać swoją wolę.

Znanym przykładem tekstu o tematyce związanej ze snem jest „Sen nocy letniej” Williama Shakespeare'a. Dzieło to podejmuje temat snu bardzo często - bohaterowie często śnią; stan ich nieświadomości staje się czasem harców i igraszek psotnych duszków i chochlików, którzy potrafią swymi figlami zmienić bieg fabuły. W dramacie Shakespeare'a rzeczywistość realna i oniryczna nieustannie mieszają się ze sobą, tworząc wrażenie całości jako snu właśnie, z którego bohaterowie budzą się w momencie szczęśliwego zakończenia.

W renesansowej poezji polskiej istnieje pewien piękny przykład motywu snu. Jest nim „Tren XIX albo Sen” Jana Kochanowskiego. Jest on finalnym utworem jego cyklu „Trenów”, w którym autor - zbolały po śmierci córeczki ojciec - wreszcie doznaje ukojenia. „Tren XIX” zbudowany jest w estetyce marzenia sennego. Widziadła pod postacią zmarłej córki oraz matki poety pozwala mu pogodzić się ze stratą dziecka i dostrzec najważniejsze elementy życia, o których w swym bólu zapomniał.
 
Również w bliższym współczesności czasom sen ogrywał bardzo ważną rolę w literaturze. Przykładem na to są sny, obecne w „Dziadach” Adama Mickiewicza - sen Ewy, sen Konrada oraz sen Nowosilcowa. Tutaj zdolność śnienia snów metafizycznych, proroczych, dostępna jest jedynie wybrańcom. Wpisuje się to bardzo mocno w charakterystyczny dla romantyzmu kult jednostki wybitnej. Zwłaszcza istotny wydaje się sen Konrada, podczas którego toczy się walka o jego duszę. Sen w rozumieniu Mickiewicza to czas, kiedy dusza człowieka ulega zupełnemu obnażeniu i staje się bezbronna wobec oddziałujących na nią sił.

Arcydziełem onirycznego klimatu jest zbiór opowiadań Brunona Schulza „Sklepy cynamonowe”. Całość tomu ma niepowtarzalny klimat, na który składają się barwne opisy kompletnie onirycznej rzeczywistości, w której zawarci są ludzie, zajęci swoimi (codziennymi i niecodziennymi) sprawami. Przedstawione w nim miasto ma charakter zupełnie odmienny od rzeczywistości, postacie również mają cechy zjaw i widziadeł (ojciec-demiurg, manekiny i ptaki). Twórczość Schulza w całości charakteryzuje się owym klimatem, który czyni ją niezwykle interesującą i jedyną w swoim rodzaju.

Warto wspomnieć także o często pomijanym gatunku, jakim jest komiks. Bez wątpienia seria „Sandman” Neila Gaimana zasługuje w tym temacie na uwagę. Tytułowy Sandman jest bóstwem snu, które podróżuje po świecie, realizując prawa Nieskończoności. Jest zupełnie obiektywny wobec rzeczywistości; jest również jednym z siedmiorga rodzeństwa (Los, Śmierć, Zniszczenie, Pożądanie, i Marzenie). Cała seria, obejmująca 21 wydań, utrzymana jest w stylistyce onirycznej.