Spowiedź Księdza Robaka (Jacka Soplicy) - interpretacja i znaczenie. Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”

Spowiedź Jacka Soplicy została zawarta w X Księdze. Jest to ostatnia Księga roku 1811. W scenie spowiedzi zamykają się wszystkie główne wątki utworu, akcja zostaje domknięta, pozostałe Księgi roku 1812 są już swego rodzaju epilogiem do wcześniejszych zdarzeń.

Jednym z wątków utworu jest miłość Tadeusza i Zosi. Uczucie to napotyka pewne przeszkody, zwłaszcza po namiętnym romansie Tadeusza z opiekunką Zosi, Telimeną. Zosia jest córką Ewy Horeszko, ukochanej Jacka Soplicy, Tadeusz – jego synem. Związek młodych stanowiłby zażegnanie sporu między zwaśnionymi rodami. Takie jest marzenie i wola Jacka Soplicy. Ale jego własne doświadczenia mówią mu, że wola rodziców może sprowadzić nieszczęście na miłość dzieci. Jednak widząc wzajemną sympatię Tadeusza i Zosi, dokłada wszelkich starań, by związać tych dwoje węzłem małżeńskim. Leżąc na łożu śmierci pociesza go świadomość, że Tadeusz i Zosia zaręczyli się i wyznali sobie miłość.

Drugim wątkiem utworu jest spór o zamek toczący się między rodem Horeszków reprezentowanym przez Hrabiego i Sędzią. Ten konflikt również zostaje zażegnany. Najazd Hrabiego na dwór w Soplicowie kończy się zjednoczeniem sił przeciwko wspólnemu wrogowi – Moskalom. Zaręczyny Zosi, córki Ewy Horeszkówny i Tadeusza, syna Soplicy, upraszczają kwestię praw własności. Ksiądz Robak będący zwolennikiem oddania zamku odchodzi w poczuciu dopełnienia misji.

Ale to nie koniec wyrównania krzywd. Najdonioślejszym punktem spowiedzi rannego emisariusza jest wyjawienie jego prawdziwej tożsamości przed Gerwazym i uzyskanie przebaczenia. Jacek Soplica, kierując się zemstą, zastrzelił Stolnika. Gerwazy był wiernym sługą magnata i towarzyszył mu w chwili śmierci. Konający Stolnik przebaczył swemu zabójcy. Gerwazy widział znak krzyża nakreślony przez umierającego w kierunku, skąd padł strzał – zrozumiał go, ale nigdy wcześniej nie ujawnił. Stolnik przebaczył Soplicy, ale Gerwazy nie potrafił. Przez lata nosił w sobie nienawiść do Jacka i wszystkich Sopliców. Dopiero po wysłuchaniu spowiedzi księdza Robaka wyjawił mu ów sekret: „Kiedy nieboszczyk Pan mój upadał zraniony,/ A ja, klęcząc nad jego piersią pochylony/ I miecz maczając w ranę, zemstę zaprzysiągnał,/ Pan głowę wstrząsnął, rękę ku bramie wyciągnął/ W stronę gdzie stałeś, i krzyż w powietrzu naznaczył”. Zasadnicze znaczenie miał tu fakt, że teraz to Soplica umierał zamiast Hrabiego, ostatniego z Horeszków. Ksiądz Robak zasłonił Hrabiego własnym ciałem, ratując mu w ten sposób życie. Tak odkupił swoją winę wobec Horeszków.

Wreszcie trzeci wątek, jakim jest działalność księdza Robaka, zostaje tu ostatecznie zamknięty. Posądzony o zdradę, obciążony zbrodnią Jacek Soplica zmienił swoje życie i poświęcił się służbie ojczyźnie najpierw w walce zbrojnej, a później agitatorskiej: „Biłem się za kraj; gdzie? jak? zmilczę; nie dla chwały/ Ziemskiej biegłem tylekroć na miecze, na strzały./ Milej sobie wspominam, nie dzieła waleczne/ I głośne, ale czyny ciche, użyteczne”. Celem księdza Robaka było przygotowanie szlachty na kampanię napoleońską. W tym celu prowadził rozmowy w karczmach, uświadamiał miejscową szlachtę i przygotowywał ją do zbrojnego wystąpienia. Jego misja nie mogła pozostać daremna. To dlatego Mickiewicz nieco wyprzedza fakty, pozwalając Soplicy przed śmiercią usłyszeć, iż Napoleon wypowiedział carowi wojnę. W ten sposób jego cel zostaje osiągnięty, kampania napoleońska przeciw Moskalom nabiera realnych kształtów, litewska szlachta jest gotowa się do niej przyłączyć. Ksiądz Robak, doprowadziwszy do zgody z Horeszkami, może umrzeć w poczuciu dokonanej misji i w przekonaniu, że jest nadzieja dla zniewolonej ojczyzny.

Spowiedź Jacka Soplicy kumuluje główne wątki utworu, zamyka je szczęśliwie. Po latach nienawiści i rodowych waśni następuje zgoda przypieczętowana zaręczynami Tadeusza i Zosi. Dla ojczyzny jaśnieje gwiazda Napoleona i wielka nadzieja na wolność. Rodacy jednoczą swoje siły we wspólnej walce.