Kazimierz Wielki - biografia, życiorys

Kazimierz Wielki przyszedł na świat 30 kwietnia 1310 roku w Kowalu, był ostatnim władcą z dynastii Piastów, królem Polski w latach 1333 – 1370. Otrzymał imię po swoim dziadku, księciu kujawskim. Był ostatnim z synów Władysława Łokietka z Jadwigą. Dwaj starsi bracia Kazimierza, Stefan oraz Władysław, zmarli młodo. Miał również trzy siostry – Kunegundę, Elżbietę i Jadwigę.  Dzieciństwo upłynęło Kazimierzowi na Wawelu, jego nauczycielami byli najprawdopodobniej Spycimir Leliwita, a także Jarosław Bogoria ze Skotnik. Dzięki związkowi siostry Elżbiety z królem węgierskim Karolem Robertem, Kazimierz miał sposobność zapoznać się ze sztuką dyplomacji, nawiązał kontakty z intelektualistami, obserwował metody rządzenia. Brał ślub czterokrotnie, jednak nie doczekał się legalnego męskiego potomka, toteż po jego śmierci tron przeszedł w ręce siostrzeńca, Ludwika Węgierskiego.

Z powodu zagrożenia ze strony krzyżackiej,  sojusznikiem Władysława Łokietka był litewski książę, Giedymin. Potwierdzeniem ich sojuszu był ślub Kazimierza z córką Giedymina, Aldoną (lub Anną) w roku 1325. Doczekali się dwóch córek o imionach Elżbieta i Kunegunda.

W roku 1327 Kazimierza dopadła choroba. Po ozdrowieniu przybył na dwór węgierski, aby uzyskać pomoc węgierskich oddziałów do walki z zakonem krzyżackim. Z tą wizytą wiąże się anegdota. Kazimierz zauroczył się wówczas córką możnowładcy Klarą i spędził z nią noc. Po jego wyjeździe o zajściu dowiedział się ojciec dziewczyny, który w przypływie szału zaatakował mieczem Karola Roberta, by wyładować na nim swój gniew. Książę węgierski wyszedł z zajścia cało, natomiast Elżbieta Łokietkówna, która stanęła w jego obronie, straciła kilka palców u dłoni.

W roku 1331 Kazimierzowi przypadło namiestnictwo w Wielkopolsce, ziemi sieradzkiej oraz na Kujawach. Na owe terytoria wkrótce najechali Krzyżacy. Wg źródeł krzyżackich  Kazimierz nie przyczynił się zanadto do zwycięstwa, natomiast historycy polscy donoszą, iż wykazał się nieprzeciętną odwagą. Wg Długosza, Kazimierz opuścił pole walki na życzenie ojca. Podczas kolejnych walk z Krzyżakami zasłynął z męstwa, zdobywając Kościan. 2 marca 1333 roku zmarł Łokietek, zobowiązawszy wcześniej syna do odzyskania Kujaw. 25 grudnia Kazimierz został koronowany w Krakowie przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława  na króla Polski.

Kazimierz zajął się odbudowywaniem spójności wewnętrznej państwa. Rok 1357 przyniósł ogłoszenie Statutu dla Wielkopolski, a następnie dla Małopolski. Zaprowadził reformę monetarną. Za jego panowania wzniesiono około siedemdziesiąt murowanych zamków oraz fortyfikacji miejskich. Stad wzięło się powiedzenie, iż Kazimierz Wielki „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Polityka gospodarcza rozwijała się w niezwykle szybkim tempie. Liczba miast wzrosła do dwustu, pojawiło się także kilkaset wsi. Terytorium państwa wzrosło dwukrotnie. Wcielano w życie rozwój handlu, górnictwa, wytyczono nowe szlaki kupieckie, usprawniono politykę podatkową. Wojsko doczekało się reformy, która przyczyniła się do wzrostu znaczenia oddziałów Rzeczypospolitej w Europie. Zmianie uległ także profil Polaka jako obywatela na tle Europy – był on teraz przedstawicielem jednego z najlepiej rozwijających się krajów o szerokich horyzontach. Zaszczepiono na gruncie polskim tolerancje religijną ze względu na włączenie do Korony odmiennej ideologicznie i religijnie Rusi Halickiej.

Politykę zewnętrzną pokierował Kazimierz pokojowo. Przedłużał rozejm z zakonem krzyżackim jak długo mógł, po raz pierwszy w roku swojej koronacji. Zakończył spór z Czechami odziedziczony po swoim ojcu poprzez roczny rozejm z królem Janem Luksemburskim. Władcy zrzekli się wzajemnych roszczeń do korony oraz ziem.

1 listopada 1335 roku w Wyszehradzie nastąpiło spotkanie monarchów Polski, Czech i Węgier oraz przedstawicieli zakonu krzyżackiego, podczas którego doszło do przyznania Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej Krzyżakom. Kazimierz wszczął proces przeciwko nim przed sądem kościelnym. Latem 1338 roku miał miejsce drugi zjazd w Wyszehradzie, na którym przysiężno, iż Kazimierz w przypadku braku męskiego potomka Jerzego II  otrzyma po nim tron. W razie gdyby Kazimierz nie miał komu przekazać władzy, mieli ją przejąć Andegawenowie. W wyniku sądu nad Krzyżakami nałożono na nich ekskomunikę i zobowiązano do zwrotu przyznanych wcześniej ziem Koronie Polskiej. Wkrótce Krzyżakom udało się anulować ten werdykt.

W 1341 roku  doszło do zawarcia przymierza polsko-czeskiego, które zostało uwieńczone narzeczeństwem Kazimierza z córką Jana Luksemburskiego, Małgorzatą. Przyszła żona zmarła dwa dni przez podpisaniem porozumienia. Kazimierz nie doczekał się jednak wsparcia ze strony Luksemburgów, za ich namową zawarł 29 września 1341 roku małżeństwo z Adelajdą, córką Henryka Żelaznego. Para nie doszła między sobą do porozumienia, Adelajda nie urodziła także królowi męskiego potomka.

8 lipca 1343 roku Kazimierz podpisał „pokój wieczysty” z Krzyżakami, którzy zatrzymali Pomorze Gdańskie, lecz zrzekli się praw do Kujaw i ziemi dobrzyńskiej.

W 1340 roku Kazimierz zajął tereny Rusi Halickiej. Cztery lata później najechał i przejął także ziemie przemyską i sanocką. W 1345 doszło do konfliktu z Luksemburgami, gdyż król Polski zatrzymał w Kaliszu czeskiego następcę tronu. Doszło do przepychanek pomiędzy oddziałami czeskimi i Korony Polskiej. Zakończono je 22 listopada 1348 roku w Namysłowie pokojem. Czesi zagarnęli jednak ziemie śląskie. W 1349 roku Kazimierz zawłaszczył Ruś Włodzimierską. Rok później oddziały litewskie najechały na Polskę oraz Ruś. W 1351 r. potwierdzono andegaweńskie prawa do dziedziczenia tronu po Kazimierzu w razie, gdyby nie doczekał się spadkobiercy.

Podczas wyprawy na Litwę król polski ciężko zachorował. Następnie przyłączył do Polski księstwo płockie po śmierci jego władcy, Bolesława III. Zagarnął także większość ziemi włodzimierskiej. W 1356 roku zawarł w Pradze pokój z cesarzem Karolem IV Luksemburskim. Wówczas także ożenił się z mieszczką Krystyną Rokiczaną. Jednak kiedy poproszono go o rozsądzenie sporu pomiędzy Luksemburgami oraz Andegawenami ten rozejm stracił nieco grunt. W ciągu ostatnich lat swojego życia Kazimierz podejmował akcje przeciwko Luksemburczykowi i próbował odzyskać Śląsk.

W 1365 roku oddalił swą poprzednią małżonkę, Adelajdę i poślubił córkę  księcia głogowsko-żagańskiego, Jadwigę. To małżeństwo nie uzyskało akceptacji papieża, toteż władca uchodził wtedy za bigamistę.

Kazimierz Wielki zmarł 5 listopada 1370 roku w Krakowie. Potomni pamiętają go jako ideał władcy, dbającego zarówno o gospodarkę, jak i kulturę, sprawiedliwego władcę dla swoich poddanych.