Jerzy Andrzejewski „Popiół i diament” - Na czym polega dylemat młodego pokolenia AK-ców w świetle powieści?

Żołnierzem nie przestaje się być. Taka jest ostateczna konkluzja dotycząca losów młodych chłopców, wynikająca z powieści „Popiół i diament” Jerzego Andrzejewskiego.

Kiedy Maciej Chełmicki postanawia zrezygnować z życia partyzanta, szuka zrozumienia u przyjaciela. Jednak go nie uzyskuje. Andrzej staje się momentalnie zwierzchnikiem chłopaka, a przestaje być przyjacielem. Przyjęte obowiązki nie są sprawą prywatną, nie można się od nich uwolnić jak od niepotrzebnego balastu. Maciek jest zakochany, pragnie móc stworzyć prawdziwa rodzinę. Andrzej traktuje to jak osobista zdradę. Pyta się, czy podczas powstania, Maciek też zostawiłby wszystko bo się zakochał. Według Andrzeja żołnierzem jest się dopóki potrzebuje tego ojczyzna. A Polska nie jest jeszcze wyzwolona.

Maćka dręczą wyrzuty sumienia. Powoli przestaje widzieć cel, który mu przyświecał. Nie wie dlaczego cały czas ma zabijać, dlaczego robi z siebie mordercę. Uświadamia sobie, że nigdy tego nie wiedział, wcześniej po prostu się nad tym nie zastanawiał. Oskarża siebie, wie, że nie może spokojnie odejść i kochać. Jest mordercą. Andrzej próbuje go przekonać. Przypomina mu o honorze. To nie jest wierność samemu sobie, ale wierność solidarności, grupie ludzi, do których należy Maciek. Andrzej próbuje podważyć zmianę, jak zaszła w chłopcu, uważa, że skoro zmienił się teraz, to nic nie stoi na przeszkodzie by zmienić się jeszcze raz.

Nadrzędnym motywem kierującym działaniami chłopców jest rozkaz, który trzeba bezwzględnie wykonać. Nawet jeśli samemu nie wierzy się w słuszność decyzji. Odejście z partyzantki jest równoznaczne z przejściem do drugiego obozu. Maciek nie chciał być wierny wbrew sobie.

Życie tych chłopców toczyło się dwoma drogami, na jednej byli zabójcami, na drugiej – normalnymi ludźmi, którzy spotykali się ze znajomymi, umawiali się na randki. Maciek uzmysłowił sobie, że nie będzie w stanie wymazać tych wszystkich zbrodni, które popełnił. Więc jak będzie mógł rozpocząć nowe życie? „Popiół i diament” przedstawia dramat młodzieży AK-owskiej, która chce wrócić do normalnego życia, ale środowisko nie jest temu sprzyjające.