Edmund Niziurski „Sposób na Alcybiadesa” - charakterystyka Ciamciary

Powieść dla młodzieży pt. „Sposób na Alcybiadesa” autorstwa Edmunda Niziurskiego ukazała się po raz pierwszy w 1964 roku. Doczekała się również licznych wznowień i kilku ekranizacji. W 2002 roku została włączona do Kanonu Książek dla Dzieci i Młodzieży, obowiązkową lekturą dla uczniów szkół podstawowych była jednak już od dawna.

„Sposób na Alcybiadesa” opowiada historię chłopców uczących się w szkole męskiej im. Lindego w Warszawie. Pośród wielu drugoplanowych postaci najważniejszymi bohaterami są uczniowie osławionej klasy VIII a, w której szczególnie kreatywni okażą się Zenon Zasępa, Józio Pędzelkiewicz, Słabiński zwany „Słabym” oraz Marcin Ciamciara, który opowiada o latach beztroskich dziecinnych figli z perspektywy osoby wkraczającej w dorosłe życie – maturzysty.

Marcin był nazywany przez swoich kolegów Ciamcią. Jako narrator mówi o samym sobie niewiele, w zasadzie jedyną informacją jest ta, że jego ojciec był w przeszłości dyrektorem huty Warszawa. Prawdopodobnie jest jedynakiem i od wczesnego dzieciństwa wychowywał się bez matki.

Ciamcia z czasów VIII klasy jest chłopcem o sporym potencjale intelektualnym, którego nie wykorzystuje ze względu na skrajne lenistwo. Razem z kolegami tworzy grupę tzw. „wyczynowców”, którzy szukają sposobu na przetrwanie w szkole i uzyskanie promocji do następnej klasy przy jak najmniejszym wysiłku. Mimochodem staje się inicjatorem wielkiego przedsięwzięcia, które ma pomóc zrealizować chłopcom ich cel, odnajduje bowiem zeszyt kolegów ze starszej klasy z zapisem tajemniczych szyfrów. Okazuje się, że są to strategie działania opracowane z uwzględnieniem indywidualnych uwarunkowań każdego z profesorów, mające na celu uśpienie ich czujności i umknięcie ciosom wiedzy, jakie wymierzają w stronę swoich uczniów. Ciamcia przychyla się do pomysłu zdobycia owych „sposobów” na nauczycieli, nie akceptuje jednak bezwzględnych działań swojego kolegi –  Zasępy, który dla realizacji założonego celu porywa i torturuje kolegów, jak również zleca rozmaite kradzieże. Marcin próbuje zachować minimum przyzwoitości nawet w sytuacjach, w których inni o niej zapominają.

Ciamciara jest przykładem ucznia stanowiącego utrapienie nauczycieli, a typ ten można nazwać: „zdolny, ale leniwy”. Druga z tych cech staje się punktem wyjściowym historii, jaką opowiada po latach, natomiast pierwsza ujawnia się w czasie nieszablonowych lekcji z profesorem historii, zwanym w szkole Alcybiadesem, na którego chłopcom udaje się zakupić „sposób”.

Dzięki przejętej po starszych kolegach metodzie „zapuszczania węża morskiego”, a więc wciągania nauczyciela w dyskusje niezwiązane z tematem lekcji, Ciamcia zupełnie przypadkiem dowiaduje się wielu fascynujących rzeczy, które budzą w nim żywe zainteresowanie do historii. Coraz większą sympatią darzy również Alcybiadesa, w którym dostrzega osobę oddaną swojej pasji, będącą prawdziwą skarbnicą wiedzy.

W finale powieści pozostaje lojalny wobec swego mentora, wyjawiając mu prawdę o „sposobie”, zdaje sobie bowiem sprawę z tego, iż to właśnie on poniesie odpowiedzialność za katastrofę, jaka czeka chłopców w związku ze sprawdzianem ich wiedzy. Ciamciara okazuje się więc bohaterem, który przechodzi najszybszą i najbardziej pozytywną przemianę.