Julian Przyboś - biografia, życiorys

Wymieniając twórców Awangardy Krakowskiej, nie można zapomnieć o Julianie Przybosiu, którego wkład w rozwój tej grupy poetyckiej jest nie do przecenienia. Co więcej, będąc twórcą o szerokich horyzontach myślowych, potrafił on tworzyć dzieła nie ograniczające się wyłącznie do nurtu awangardowego.

Przyszły twórca „Równania serca” urodził się w 1901 roku. Mimo iż miał pochodzenie chłopskie, fascynował się literaturą od najmłodszych lat. Dojeżdżał ze swojej wsi (Gwoźnica) do szkoły w Rzeszowie i jeszcze przed osiągnięciem pełnoletniości zadebiutował w czasopiśmie „Zaranie”. Lata nauki przerwała wojna polsko-bolszewicka (1919-1920), w której Przyboś postanowił brać udział z własnej woli. Szczęśliwie nie odniósł poważniejszych obrażeń, dlatego po zakończeniu działań wojennych mógł kontynuować kształcenie się wstępując w szeregi studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jako przyszły pisarz zaczął studiować polonistykę, a dodatkowo filozofię. Równocześnie kontynuował drukowanie swoich utworów w rozmaitych czasopismach.

Jednak dla Przybosia były to jedynie mało znaczące wprawki literackie. Za swój prawdziwy debiut uważał publikację jednego ze swych wierszy w czasopiśmie „Skamander”. Poeta nie miał jednak zamiaru podążać ścieżką wyznaczoną przez Juliana Tuwima czy Antoniego Słonimskiego. Pozostawał także sceptyczny wobec założeń futuryzmu. Przyboś spośród wielu opcji literackich wybrał awangardę.

Awangarda Krakowska była ruchem literackim stworzonym pod przewodnictwem Tadeusza Peipera, który ogłosił w 1922 roku swój manifest poetycki pt.: „Miasto. Masa. Maszyna” zawierający główne tezy awangardy. Były to: kult nowoczesności, wiara w postęp technologiczny, pragnienie wyrażania jak największej treści przy zastosowaniu możliwie najbardziej skondensowanej formy. Ponadto awangardziści nie wierzyli w wieszczą rolę twórcy jako natchnionego proroka. Poeta miał być rzemieślnikiem z uporem i konsekwencją wykonującym swoje zadania. Grupa literacka skupiona była wokół pisma „Zwrotnica”, które działało z pewnymi przerwami od 1922 do 1927 roku. Obok wspomnianego Peipera, awangardzistami mianowali się także Jalu Kurek, Jan Brzękowski, Adam Ważyk.

Także Julian Przyboś stał się jednym z przedstawicieli „Zwrotnicy”. Drukował tam nie tylko swoje wiersze, ale także artykuły krytyczne, gdyż był znakomitym eseistą. Pierwszy artykuł krytyczny miał tytuł „Chamuły poezji” i dotyczył twórczości Jana Kasprowicza. Przyboś bardzo negatywnie odnosił się do poezji pisanej przez swojego kolegę po piórze. Mając dwadzieścia cztery lata wydał swój pierwszy tomik poezji pt.: „Śruby”. Jako płodny artysta rok później stworzył kolejne dzieło – tomik poetycki pt.: „Oburącz”. Te tytuły stanowią przykład wczesnej twórczości Przybosia zdominowanej przez wpływy Tadeusza Peipera. Kolejne tomiki poetyckie wydane już w latach 30. charakteryzować się będą poetyką bardziej zindywidualizowaną.

W 1927 roku „Zwrotnica” przestaje definitywnie działać. Przyboś nie rezygnuje jednak z druku w czasopismach publikując w „L’Art Contemporian – Sztuka współczesna” wydawanej przez kolegę i współpracownika z zamkniętej gazety – Jana Brzękowskiego oraz w „Linii” należącej także do starego znajomego po piórze - Jalu Kurka. W drugiej połowie lat 30. Przyboś wyjeżdża na stypendium do Paryża, gdzie pisze najsłynniejsze swoje dzieło – „Równanie serca”. Tomik poetycki, uważany przez niektórych krytyków za arcydzieło, ukazuje się w Polsce w 1938 roku.

Po powrocie Przybosia do kraju nad Polską wisi widmo II wojny światowej. Nie mieszając się w sprawy polityczne, poeta najpierw wyjeżdża do Lwowa, gdzie prowadzi dość spokojny żywot bibliotekarza, później natomiast chroni się w swojej wsi, gdzie pracuje na roli i cały czas pisze wiersze. Owocem tych trudów są dwa następne tomiki: „Do ciebie o mnie” oraz „Póki my żyjemy” wydane odpowiednio w 1944 i 1945 roku. Jeszcze przed zakończeniem działań wojennych Julian Przyboś postanowił zaangażować się w problemy wyzwalanej ojczyzny i pojechał do Krakowa, aby pomagać w tym zadaniu. Odtąd pisarz coraz silniej włączać się będzie w sprawy kraju.

Pisarz został mianowany prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich, startował do Krajowej Rady Narodowej, wstąpił także do PZPR. Po kilku latach spędzonych w Polsce, znowu wyjechał – tym razem do Szwajcarii, gdzie spędził kilka lat. Po powrocie do kraju, objął zaszczytną funkcję dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. Nie ustawał w swej pracy twórczej wydając nie tylko nowe tomiki poezji („Rzut pionowy” i „Najmniej słów”), ale także działając na polu naukowym. Jako pasjonat literaturoznawca, wydał antologię polskich pieśni ludowych oraz antologię utworów napisanych od XVII do XIX wieku i poruszających problemy społeczne.

Rok 1955 to kolejna przeprowadzka, tym razem do Warszawy. Zaowocowała ona nowymi tomami poetyckimi, m.in. „Narzędzie ze światła”, „Próba całości” oraz współpracą z czasopismami literackimi – jak „Poezja” czy „Miesięcznik Literacki”. Pod koniec życia Przyboś zmuszony był wyjechać z Warszawy do mniejszej miejscowości z powodu nękających go chorób. Zmarł w 1970 roku i został pochowany w swojej rodzinnej wsi – Gwoźnicy.

Twórczość Juliana Przybosia była kamieniem milowym dla rozwoju polskiej literatury. Mając bardzo zdecydowany program poetycki, głosił poeta wiarę w sprawczą moc słowa, które nie było jednoznaczne, ale stanowiło nośnik rozmaitych treści. Potrafił bardzo zręcznie wcielić w życie postulat o poezji zawierającej maksymalną ilość treści przy zastosowaniu jak najmniejszej ilości słów.

Nie stronił także Przyboś od tematów stricte społecznych, pojawiają się u niego wątki miłosne oraz erotyczne, widoczne jest także odejście od tematyki wielkomiejskiej ku refleksji na temat uroków wsi. Znane są także liczne wiersze autobiograficzne. Te element pojawiają się jednak w późniejszych okresach twórczości artysty.