Wacław Potocki - wiersze, utwory, dzieła. Ogólne opracowanie twórczości Wacałwa Potockiego

Przypatrując się życiu Wacława Potockiego, odnosimy wrażenie, że los doświadczył go szczególnie dotkliwie. Wychowany w arianizmie był zmuszony dokonać wyboru między pozostawieniem swego kraju rodzinnego a porzuceniem wiary przodków. W połowie XVII wieku miały w Polsce miejsce konflikty na tle religijnym zakończone konstytucją sejmową, nakazującą opuszczenie kraju innowiercom lub przejście na katolicyzm. Potocki zrzekł się swojego wyznania. W czasie rokoszu Lubomirskiego został napadnięty i mocno pobity. Pod koniec życia stracił najbliższe osoby, łącznie z dziećmi, wnukami i żoną. Mimo tych tragedii, twórczość barokowego pisarza jest bardzo bogata, dopracowana i różnorodna.

W dziełach tego barokowego poety i prozaika przewijają się bardzo często wątki religijne świadczące o głębokiej duchowości autora.

Tradycyjnie dzieli się dorobek Potockiego na pięć okresów charakteryzujących się dominantą określonych tematów. Pierwszy z nich to okres ariański (1644-1648), obfitujący w dzieła poruszające tematykę przede wszystkim religijną. Autor czerpie wiele wątków z Biblii, np. we wierszowanym romansie „Judyta”, którego bohaterką jest starotestamentowa zabójczyni Holofernesa lub w utworze „Tydzień stworzenia świata”, odwołującym się do opisanego w Księdze Rodzaju aktu kreacji naszej planety.

Drugi okres obejmuje czas do 1670 roku i obfituje w bardziej różnorodne tematycznie utwory. Oprócz wątków religijnych, np. w „Decymie pieśni pokutnych”, autor coraz chętniej zwraca się ku tematyce polityczno-bitewnej. W tym czasie powstaje szkic jego najsłynniejszego dzieła – „Transakcji wojny chocimskiej”. Pisarzowi nieobce były potyczki wojenne, brał on udział min. w bitwie pod Beresteczkiem.

Kolejny etap twórczości, od 1671 do 1678 roku, przynosi szereg utworów poruszających zagadnienia bitewne, np. „Merkuriusz nowy” dotyczący bitew rozgrywanych przez Jana III Sobieskiego, ale także smutniejsze dzieła, np. treny napisane na cześć przedwcześnie zmarłego syna Stefana, który miał w chwili śmierci dopiero dwadzieścia dwa lata. Jednak Potocki jako twórca wszechstronny pisał w tym czasie także panegiryki, sielanki oraz fraszki.

Czwarty okres twórczości datuje się na koniec lat siedemdziesiątych XVII wieku i przynosi on powrót wątków religijnych. Pojawiają się takie utwory jak „Siedem pieśni na siedm artykułów Modlitwy Pańskiej...”, „Nowy zaciąg pod chorągiew starą triumfującego Jezusa...”, „Dyjalog o Zmartwychwstaniu Pańskim”, a także kolejny cykl trenów, tym razem poświęcony zmarłej córce.

W piątym cyklu powstają dzieła, które do tej pory pozostawały w formie rozproszonej, a dopiero teraz autor postanowił zebrać je w całość. Inne, w stanie gotowym, doczekały się przerobienia, bądź powtórnej redakcji, np. „Argenida”. Tutaj powstaje także zbiór trenów, tym razem napisany ku pamięci żony.

Wacław Potocki to jeden z tych artystów, dla których twórczość literacka była sposobem na  przezwyciężenie osobistych klęsk i niepowodzeń. Wydaje się, iż tworząc tak liczne dzieła, próbował odseparować się od przykrej rzeczywistości.

Nazywany jest piewcą ziemiańskiego stylu życia i rzeczywiście – w „Ogrodzie nieplewionym” znaleźć można wiele elementów odwołujących się do tego typu obyczajowości. Poza tym ceni się Wacława Potockiego jako wielkiego moralistę oraz bystrego obserwatora obdarzonego umiejętnością plastycznego i uczuciowego opisu rzeczywistości. Nieobca mu jest krytyka wad ówczesnego społeczeństwa oraz kreślenie programu naprawy jego moralności.