Edvard Munch „Krzyk” - interpretacja, opis obrazu

Dzieło norweskiego malarza Edvarda Muncha uchodzi na najwybitniejszy na świecie obraz namalowany w stylu ekspresjonistycznym. Badacze twórczości malarskiej Norwega wskazują również, że to najwybitniejsze dzieło tego artysty.

Munch namalował „Krzyk” w 1893 roku. Twórca stworzył aż cztery obrazy pod tym samym tytułem, każdy namalowany jest inną techniką. Wszystkie razem tworzą serię zatytułowaną przez Muncha „Fryz życia”, ideą przewodnią cyklu malarskiego jest śmierć, przerażenie oraz miłość. Seria malowana była w latach 1892-1895. Pierwszy „Krzyk” to obraz w temperze na kartonie, drugo namalowany został techniką łączącą farbę olejną, temperę oraz pastele, również na kartonowym podłożu. Munch przeniósł swój obraz także do litografii, co pozwoliło na wielokrotne jego powielenie. Wszystkie te zabiegi świadczą o tym, że sam artysta zdawał sobie sprawę z wielkości swojego dzieła i jego znaczenia dla historii malarstwa.

Badacze sztuki interpretują obraz jako przedstawienie człowieka przeszytego bólem egzystencjalnym. Niektórzy dopatrują się na płótnie samego Muncha, inni przywołują fakt, że w czasie powstawania obrazu siostra twórcy trafiła do szpitala psychiatrycznego, więc obraz może być także symbolem szaleństwa człowieka. Stosunkowo nowa teoria głosi, że do namalowania „Krzyku” zainspirował Mucha wybuch wulkanu Krakatau w 1883 roku. Popioły wulkanu przykryły wówczas całą ziemię, a ludzie spodziewali się końca świata.

Na pierwszym planie obrazu widnieje człowiek-zjawa, stojący na moście Postać ma kolor szary, nie ma oczu, lecz oczodoły i nienaturalnie rozciągnięte w krzyku usta. Drugim tytułem obrazu jest „Płacz”, który sugerowałby, że postać na obrazie płacze. Płci postaci ani żadnych jej cech fizycznych nie da się określić – świadczy to, z jednej strony, o jej uniwersalności, z drugiej – o nijakości. Postać ubrana jest w czarną szatę, trzyma się za głowę, która wydaje się nienaturalnie wielka. Gest postaci nasuwa skojarzenie, że to, co dzieje się w jej głowie, jest nie do wytrzymania, sprawia ból wręcz fizyczny. Za postacią widać dwa cienie. Nie wiadomo jednak, czy są to świadkowie jej nieszczęścia, prześladowcy czy też obojętni ludzie mijający ją na moście. Most, na którym stoi postać, nie ma początku ani końca. Owa nieskończoność mostu może sugerować brak w życiu postaci celu i przyczyny lub stracenie orientacji. Krajobraz w tle przedstawia fiord w pobliżu Oslo, widoczny ze wzgórza Ekeberg. Tłem sytuacji jest z kolei zatoka w kolorach czerni, szarości i jadowitej żółci. Uzupełnienie dla całej sceny stanowi pomarańczowo-żółte niebo o zachodzie słońca.

Dynamizm i gwałtowność obrazu budują przede wszystkim pociągnięcia pędzla – gwałtowne, z pozoru chaotyczne, sprawiające, że niepokój bije nawet z faktury obrazu. Grozę obrazu pogłębiają intensywne kolory.

„Krzyk” to obraz przejmujący, budzący w widzu niepokój, uczucie niewygody. Krzycząca postać na obrazie stanowi figurę kondycji ludzkiej, być może nawet kondycji konkretnego człowieka. Dzieło każe zastanowić się nad ludzką psychiką, cierpieniem nie tylko w ujęciu fizycznym, nad samotnością człowieka. Obraz wzbudził ogromna fascynację późniejszych egzystencjalistów. Czasami najgorszym wrogiem człowieka są jego własne myśli, których w żaden sposób nie można się pozbyć ani ich powstrzymać.

Pierwsza wersja obrazu znajduje się w Muzeum Edvarda Muncha w Oslo, druga należy do zbiorów Narodowej Galerii w Oslo. Trzecią wersje można podziwiać także w Muzeum Muncha, czwarta znajduje się w prywatnych rękach.