Stefan Żeromski „Dzienniki” - opracowanie

Żyjemy w czasach, w których obieg informacji, zapisywanie danych, przesyłanie wiadomości oraz nieustanne dokumentowanie wydarzeń jest na porządku dziennym. Jednak nie zawsze tak było. Dzisiaj badacze prowadzą zakrojone na szeroką skalę badania mające na celu odkrycie, jak dany pisarz spędzał czas, co robił lub kogo spotykał, studiując na zagranicznym uniwersytecie.

Badania takie pozwalają lepiej zrozumieć twórczość danego artysty, gdyż rzucają światło na wpływy, prądy i znajomości, które mogły przyczynić się do ukształtowania stylu pisarskiego czy światopoglądu.

Jednak nie zawsze możemy liczyć na tego typu odkrycia. Czasem nie ma źródeł, z których moglibyśmy się dowiedzieć czegoś o życiu i twórczości pisarza. Wtedy można mieć nadzieję, że autor, oprócz swoich powieści czy wierszy, zajmował się także pisaniem dzienników.

Rzucają one często odmienne światło na twórczość pisarza. Jednak trzeba mieć się na baczności i podchodzić do opisywanych wydarzeń z dystansem.

Jednym z pisarzy, którzy prowadzili dzienniki był Stefan Żeromski. Pisał je między osiemnastym a dwudziestym siódmym rokiem życia, a więc w latach 1882–1891. Już wtedy daje się zauważyć talent, z jakim Żeromski opisuje rzeczywistość, własne przeżycia oraz obserwacje.

W istocie pisanie dzienników było świetną szkołą warsztatową dla przyszłego prozaika. Dzięki temu, że ubierał w słowa własne emocje, opisywał radości i kłopoty, nabierał Żeromski wprawy w posługiwaniu się piórem. Raz jego styl cechuje się patosem, innym razem jest spokojny i wyważony, by na następnej stronie rozśmieszyć karykaturalnym przedstawieniem niezbyt lubianej persony.

W „Dziennikach” zauważyć można pierwowzory postaci, które później znajdą się na kartach jego późniejszych powieści. Także okolice, krajobrazy, ziemie znane z dzieciństwa i przypominane w „Dziennikach” znajdą swoje odzwierciedlenie na kartach książek.

Czasami także okazywało się, iż zanotowane w „Dziennikach” opisy miejsc lub osób w niemal niezmienionej formie, jedynie z przekształconymi nazwami własnymi trafiały do powieści. Świadczy to o ważnej roli, jaką spełniały notatki pisarza – były one skoroszytem i brulionem umożliwiającym niezobowiązujące, luźne zebranie myśli i ewentualne przełożenie ich na bardziej oficjalną formę powieści.

Notatki Żeromskiego mają bardzo intymny charakter. Artysta opisuje w nich własne tęsknoty (np. za domem) czy lęk o własny byt, kiedy w młodości niemal przymierał głodem, nie miał bowiem środków na utrzymanie się.

Jednak także sprawy ludu, które od zawsze interesowały i poruszały takiego społecznika, jakim był Żeromski znajdują wyraz w jego „Dziennikach”. Bieda ludu, koszmarne warunki życia niższych warstw społecznych, brak dostępu do edukacji oraz szerszego wykształcenia – wszystkie te bolączki trawiły autora „Ludzi bezdomnych”.

„Dzienniki” są także wspaniałym świadectwem epoki, w której przyszło żyć Żeromskiemu. Jego uważne obserwacje, zmysł analityczny oraz wyczulenie na szczegół pozwala nam, współczesnym na zbudowanie sobie obrazu życia w końcówce XIX wieku. Rzecz jasna, świadectwo to będzie subiektywne i oddające realia z perspektywy prozaika, niemniej jednak możemy dowiedzieć się wiele o obyczajach, sposobie życia i myślenia w tamtych czasach.

O wadze „Dzienników” Stefana Żeromskiego świadczyć może fakt, iż są one czasem porównywane do takich dzieł, jak „Wyznania” Jana Jakuba Rousseau lub „Spowiedź dziecięcia wieku” Alfreda de Musseta.