Stanisław Trembecki - biografia, życiorys

Najbardziej niepokorny z poetów polskiego oświecenia. W młodości słynny zabijaka, uwodziciel niewieścich serc, hazardzista i lew salonowy. Potem najwierniejszy z dworskich poetów Stanisława Augusta, który mimo nieustannych waśni ze swoim mecenasem podąży za nim na zesłanie. Mistrz poezji klasycystycznej.

Stanisław Trembecki przychodzi na świat najprawdopodobniej wiosną 1739 r. w rodowym majątku Trembeckich, we wsi Jastrzębniki. Jego rodzina należała do średnio zamożnej szlachty, ojciec pisarza piastował urząd podstarościego oraz sędziego Nowego Miasta Korczyna. W okresie od 1753 do 1757 r. Stanisław uczęszcza do Szkół Nowodworskich w Krakowie, nie kończy jednak pełnego kursu. Do otrzymania świadectwa zabraknie mu jednego semestru dialektyki. W tym samym okresie diametralnie zmienia się pozycja majątkowa Trembeckich. Powiększenie rodowych dóbr sprawia, iż możliwe staje się całkowite usamodzielnienie przyszłego pisarza już w wieku 18 lat. Tak też młodzian otrzymuje od ojca majątek Chmielów i pełnymi garściami czerpie przyjemności życia.

Wyczyny z tego okresu zagwarantowały mu miano niepokornego awanturnika, a nawet „zabójcy markizów”. Około 1764 r. Trembecki jest już generałem – adiutantem hetmana Michała Józefa Massalskiego. Z kolei po śmierci ojca w 1765 r. wyjeżdża po raz pierwszy do Francji. Mówiono, iż prowadził tam życie lwa salonowego, uwodził piękne kobiety oraz miał okazję spotykać się z francuskimi encyklopedystami. Faktem jest, iż z zagranicznych wojaży przywozi jedną z największych ówczesnych kolekcji książek na ziemiach polskich, liczącą około 2500 egzemplarzy.

Długi zaciągnięte na spłacanie hazardowych zakładów, wyrok banicji oraz powtórne małżeństwo matki i wydziedziczenie niesfornego potomka sprawiają, iż Trembecki zaczyna poszukiwać bardziej stabilnego, choć równie atrakcyjnego źródła utrzymania. Tak też jeszcze przed 1773 r. zostaje mianowany królewskim szambelanem i rozpoczyna karierę na dworze Stanisława Augusta.

Literacki debiut Trembeckiego ma miejsce stosunkowo późno, gdy pisarz ma już prawie 40 lat. Jego utwory ukazują się w periodykach m.in.: „Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych”, ponadto krążyły także wśród czytelników w licznych odpisach ręcznych. Teksty Trembeckiego często powstawały w związku z konkretnym wydarzeniem towarzyskim np. pisał swawolne epitalamiony przeznaczone dla nowożeńców oraz narzeczonych (przykładowo: „Epitalamion Dorantowi i Klimenie”) czy też panegiryki („Do króla jegomości w dzień doroczny szczęśliwej jego koronacji”). Równie często poruszał tematy polityczne oraz społeczne, piętnując zacofanie, wiarę w zabobony oraz chwaląc cnoty oświeconego rozumu („Kazanie do kaznodziejów”, „List do J.W. Naruszewicza” i in.). Z kolei najbardziej znany poemat jego autorstwa to będąca prawdziwą perłą wśród jego dzieł „Sofiówka”. Tworzył także bajki w stylu La Fonteine’a np. Myszka, kot i kogut.

Pisarz, podobnie jak i jego mecenas, był zwolennikiem politycznego sojuszu z Rosją, która miała zagwarantować Polsce przeprowadzenie tak potrzebnych reform oraz umocnienie armii przeciw wzrastającej potędze Turcji.

Styl pisania Trembeckiego w niektórych momentach bardzo przypomina wiersze Naruszewicza, stąd też w przypadku wielu tekstów istnieją i dziś wątpliwości, co do ich prawdziwego autorstwa.

W 1798 poetę bierze pod swoje opiekuńcze skrzydła książę Adam Jerzy Czartoryski, który spłaca jego długi i gości Trembeckiego w Granowie na Ukrainie. W 1806 r. poeta przeprowadza się na stałe do położonego nieopodal Tulczyna, gdzie pozostaje jako rezydent Szczęsnego Potockiego, gdzie prócz oddawaniu się grze w karty studiuje tzw. „dietę pitagorejską”, dzięki której miał dożyć 140 lat.

Wykształcony i drwiący z religijnej obłudny do późnych dni swojej starości szczycił się miłosnymi podbojami z lat młodości. Ostatnie chwile spędza w prawie całkowitym zapomnieniu. Po śmierci Szczęsnego jego dwór we władanie wzięli awanturnicy i szulerzy, niestroniący od pijaństwa. Tam właśnie bosonogi starzec, karmiący wróble dożył swoich ostatnich dni.