Stanisław Wokulski - człowiek epoki przejściowej

Bohater „Lalki” Bolesława Prusa – Stanisław Wokulski – jest człowiekiem, którego najważniejszym przeżyciem pokoleniowym było powstanie w roku 1863. Pochodził z rodziny szlacheckiej, ale jego ojciec stracił cały majątek. To wpłynęło na dalsze losy młodzieńca. Trafił w kręgi ludzi zajmujących się prywatnym biznesem, którzy w życiu kierowali się pragmatyzmem i chęcią zysku. Z jednej strony chciał podążać ich tropem,  z drugiej – tkwiły w nim poglądy, które stały w opozycji do takich zachowań.

Stanisław Wokulski przypłacił udział w powstaniu styczniowym zesłaniem na Sybir. Nie można mieć wątpliwości, że uczestnictwo w takim czynie zbrojnym to dowód jego romantycznych pobudek. Przecież pozytywiści mieli zupełnie inne podejście do kwestii niepodległości. Główny bohater „Lalki” odznacza się również bardzo idealistycznym podejściem do miłości. W jego oczach Izabela Łęcka staje się kobietą wartą wszelkich wyrzeczeń. Wokulski myślał, że uda mu się zdobyć jej prawdziwe uczucie. Zupełnie nie dostrzegał przy tym jej prawdziwych priorytetów. Niepowodzenie w miłości doprowadziło go do ostatecznego kroku – próby samobójczej.

Stanisław Wokulski jako pozytywista jest przede wszystkim człowiekiem interesu prowadzącym własny sklep. Z praktycznych pobudek zawarł małżeństwo z wdową po Minclu – Małgorzatą. Zdobyte w ten sposób pieniądze pomnożył handlując na wschodzie. Miał on świadomość tego, iż dokładne i skrupulatne działanie może być gwarancją sukcesu. Był także człowiekiem zafascynowanym i zaciekawionym nauką. Imponowali mu Ochocki oraz Geist - ludzie, którzy podporządkowali swoje życie dążeniu do wiedzy. Wokulski sam podejmował działania organizacyjne – pracował nad przebudową Powiśla, organizował spółkę do handlu ze wschodem. Realizował także popularne w pozytywizmie hasło asymilacji narodu żydowskiego, któremu starał się pomagać.

Stanisław Wokulski zdecydowanie był człowiekiem rozdartym pomiędzy romantycznymi ideałami a pozytywistycznym myśleniem, a zatem był człowiekiem epoki przejściowej. Być może właśnie to stało się przyczyną jego klęski. Ten doskonale zorganizowany i wykształcony mężczyzna zapadł na ciężką miłość do Izabeli Łęckiej. Uczucie to było niczym choroba, ponieważ bohater „Lalki” starał się irracjonalnie spełniać wszystkie zachcianki tej kobiety. Ryzykował przy tym swój majątek, a odrzucenie uczuć przypłacił wielką depresją, która doprowadziła go na skraj wytrzymałości psychicznej.