„Pieśni o Rolandzie” jako epos rycerski

„Pieśń o Rolandzie” (franc. „Chanson de Roland”) nieznanego autorstwa, utwór prawdopodobnie z XI wieku (znany jednak tylko z oksfordzkiego rękopisu z roku 1170), jest najstarszym w historii zabytkiem literackim, traktującym o tzw. eposie rycerskim (franc. chansons de geste).

Dzieło opisuje historię konfliktu chrześcijańsko muzułmańskiego z roku 778, kiedy to miała miejsce wojna pomiędzy frankijskim królem Karolem Wielkim a saraceńskim kalifem, Marsylem. Jednak przedstawione w utworze wydarzenia historyczne znacznie odbiegają od np. relacji wiarygodnego kronikarza Einharda, dlatego też trzeba je traktować jedynie jako literacką wizje autora - jest to jedna z cech charakterystycznych dla chansons de geste).

Treść utworu podzielona jest na cztery zasadnicze części. W pierwszej ma miejsce swoiste zawiązanie akcji, bowiem zazdrosny o relacje pomiędzy Rolandem a Karolem Wielkim, Ganelon dopuszcza się zdrady i wchodzi w tajemne układy z dowódcą wojsk saraceńskich. W wyniku tego porozumienia - w rozdziale drugim - wojska Roland niespodziewanie wpadają w zasadzkę w wąwozie Rancevaux i w konfrontacji z przeważającymi siły muzułmańskimi w walnej bitwie zostają rozgromione. Sam Roland również ponosi śmierć w sposób nad wyraz honorowy, bowiem nie zdecydowawszy się na odpowiednio wczesne wezwanie posiłków, uważając taki czyn za niegodny prawdziwego rycerza. Rozdział trzeci i czwarty są już swoim epilogiem, bowiem w nich główne siły frankijskie wracają na pole bitwy i pokonują wojsko saraceńskie a następnie w odwecie zabijają bądź zmuszają do przejścia na chrześcijaństwo pochwyconych jeńców.

W rzeczywistości jednak bitwa w wąwozie Rancevaux z dnia 15 lipca roku 778 miała nieco inny przebieg, bowiem była jedynie konfrontacją straży tylnej wojsk frankijskich dowodzonej przez Rolanda z oddziałem basków.

„Pieśń o Rolandzie” jest klasycznym przykładem średniowiecznego poematu rycerskiego o bohaterskich czynach legendarnych bądź (tak jak w tym wypadku) historycznych bohaterów, który zdominował literaturę starofrancuską w wiekach XI-XIII. Występują w nim wszystkie charakterystyczne dla tego gatunku elementy eposu i ideału rycerskiego tj. osoba władcy (Karol Wielki) - króla majestatycznego i dysponującego pomazaniem od samego Boga, postać rycerza (Roland) - oddanego służbie, honorowego aż do śmierci oraz ostatecznie wziętego do nieba przez aniołów a także kreacja kobiety (Ody) - narzeczonej rycerza, która umiera na wieść o śmierci kochanka oraz klasyczny przykład zdrajcy (Ganelon), który dla dodania całej historii dramatyzmu jest jednocześnie ojczymem głównego bohatera.