Zagadka kobiecości - Charakterystyka Małgorzaty z „Mistrza i Małgorzaty” Bułhakowa i innych bohaterek

Małgorzata to tytułowa bohaterka powieści, pojawia się dopiero w drugiej części, w dziewiętnastym rozdziale, wcześniej poznajemy ją tylko w opowiadaniu mistrza. Choć nie zajmuje w utworze wiele miejsca, jej działanie ma zasadniczy wpływ na bieg wydarzeń. O ile w klasycznym romansie to raczej mężczyzna pełni rolę aktywną, zdobywając i ratując ukochaną, w tej historii miłosnej to Małgorzata odnajduje mistrza, chroni go, a wreszcie – zawiera pakt z diabłem, by zapewnić sobie i ukochanemu wspólną przyszłość.

Małgorzata jest nieprzeciętną kobietą, nie dba o zaszczyty i dobra materialne, w przeciwieństwie do większości mieszkanek Moskwy, co możemy zaobserwować w czasie spektaklu czarnej magii. Małgorzata jako żona zdolnego naukowca żyje w dostatku w pięknej willi, wyręczana jest w domowych pracach przez służbę. A jednak nie takiego życia pragnie, czuje się samotna i nieszczęśliwa. W jej życiu brakuje miłości tak bardzo, że staje się ono bezwartościowe: „No więc ona mówiła, że wyszła tego dnia z domu z bukietem żółtych kwiatów właśnie po to, bym ją wreszcie odnalazł, i gdyby tak się nie stało, otrułaby się, bo jej życie pozbawione było sensu”. Spotkanie z mistrzem i początek ich miłości są punktem zwrotnym w jej życiu. Odnajduje szczęście i cel swojego istnienia. Kochankowie spotykają się potajemnie i spędzają cudowne chwile. Mistrz przez cały czas pracuje nad powieścią, która jest szczególnie bliska Małgorzacie, bo jak mówi: „w niej kryje się całe jej życie”.

Małgorzatę najpierw poznajemy z relacji zakochanego w niej mistrza, później opowiada o niej narrator: „Małgorzata była piękna i mądra. (...) Trzydziestoletnia bezdzietna Małgorzata była żoną wybitnego specjalisty, który w dodatku dokonał pewnego odkrycia o ogólnopaństwowym znaczeniu. Jej mąż był młody, przystojny, dobry, uczciwy i uwielbiał żonę”. Obie narracje są dla niej pochlebne. Wreszcie do akcji wkracza sama bohaterka i daje się poznać jako osoba odważna, inteligentna i nieprzeciętna. To ją wybiera Woland na gospodynię swego balu. Małgorzata godzi się na tę rolę, wchodząc w ten sposób w pakt z diabłem. Dzięki cudownej maści staje się niewidzialna i może latać na miotle. Ta rola wiedźmy bardzo jej odpowiada, ponieważ daje poczucie wolności. Pozwala jej wyrwać się z okowów codziennego życia, które od czasu, gdy mistrz został zamknięty w szpitalu psychiatrycznym, znów było szare i beznadziejne. Dzięki tej nowej mocy może dokonać zemsty na nieuczciwym krytyku. W końcu trafia na bal, gdzie jest dostojną i wytrwałą gospodynią, czym zaskarbia sobie wdzięczność szatana.

Życzeniem Małgorzaty, która – jak wiemy – pragnie przede wszystkim odzyskać ukochanego, jest uwolnić Friedę od wiecznego koszmaru. Frieda zostaje jej przedstawiona podczas balu jako jedna z potępionych dusz. Kobieta udusiła swe nowonarodzone dziecko chusteczką, od tamtej pory co noc zły duch podrzuca jej ową chusteczkę, nie pozwalając zapomnieć o zbrodni. Małgorzata daleka jest od potępienia cierpiącej Friedy, daje jej nadzieję i czuje się w obowiązku dotrzymać obietnicy. Mocą królowej balu uwalnia Friedę od wiecznej kary. Potem, już po śmierci, domaga się też uwolnienia Piłata od męki wyrzutów sumienia. Świadczy to o współczującej naturze bohaterki.

Małgorzata wielokrotnie daje dowód swej odwagi, to ona ratuje rękopis powieści z płomieni. Kiedy mistrz się poddał i wyrzekł dzieła, które sprowadziło na niego nieszczęście, Małgorzata nadal pragnie walczyć. Decyduje się na udział w balu, choć wie, kto jest jego organizatorem, z uśmiechem znosi część powitalną, a w końcu nawet pije krew z trupiej czaszki – wszystko to, by ocalić swoją miłość. Aspekt etyczny postępowania Małgorzaty może budzić kontrowersje, wszak porzuciła kochającego męża, uwikłała się w potajemny romans, dokonała zemsty poprzez demolowanie mieszkania, a w końcu zawarła pakt z diabłem. Na płaszczyźnie utworu mistrz i Małgorzata zostają osądzeni przez niebiosa i nagrodzeni przez piekło. Choć „nie zasłużyli na światłość”, na prośbę Jeszui, Woland daje im wspólną i spokojną wieczność.

Małgorzata to niewątpliwie główna postać kobieca, ukazana zdecydowanie pozytywnie, ale kobiet w powieści jest więcej i odgrywają one rożne role. Pozytywną postacią jest także służąca Małgorzaty, Natasza. Jako jedna z nielicznych okazuje się osobą godną zaufania, zna sekret Małgorzaty, ale potrafi zachować go w tajemnicy. Jej lojalność zostaje nagrodzona. Natasza również czuje się ograniczana i niespełniona. Młoda dziewczyna narażona na niechciane awanse ze strony podstarzałego, żonatego sąsiada wykorzystuje resztę cudownej maści i podąża za Małgorzatą na bal do szatana. Wolność i niezależność dają jej szczęście, dlatego nie pragnie powrotu do swego szarego życia i zostaje wiedźmą.

Kobiety są zarówno po tej jasnej, jak i ciemnej stronie. Obok szczerych i uczciwych pisarz przedstawił te, które działają na rzecz systemu. Taka jest na przykład Łapszennikowa, oddana sekretarz redakcji Massolitu, żyjąca w wiecznym zakłamaniu, czy służbistka Zofia Pawłowna.