Wacław Potocki jako dobry sarmata - opracowanie zagadnienia

Na początku tego wypracowania zaznaczmy, że sarmatyzm stał się określeniem pejoratywnym dopiero w XVIII w., kiedy to winę za stopniowy upadek Rzeczypospolitej składano na barki szlachty. W latach wcześniejszych ludzie ci byli bardziej skorzy do pomocy Polsce, chociaż powoli postępowała degeneracja ich środowiska. Wacław Potocki żył w okresie 1621-1696. W tym wypracowaniu postaram się udowodnić, że był Sarmatąw dobrym tego słowa znaczeniu.

Najpierw przyjrzyjmy się jego biografii. Pochodził z rodziny szlacheckiej o wyznaniu ariańskim. Już w wieku siedemnastu lat wziął udział w działaniach militarnych prowadzonych pod buławą Mikołaja Potockiego przeciwko kozakom. Po powrocie do domu stał się posiadaczem części spadku po ojcu, wziął ślub i chciał rozpocząć spokojne życie. Wszystko odmienił „potop” szwedzki. Wacław Potocki stanął najpierw po stronie wrogów Rzeczypospolitej (wzorem innych protestantów), jednak szybko zmienił orientację polityczną. Do walk wystawił nawet jeden oddział złożony z jego ludzi. Ważnym punktem jego biografii był rok 1658, w którym postawiono arianom ultimatum. Mieli oni nawrócić się na katolicyzm, w przeciwnym wypadku w okresie 3 lat musieli opuścić Polskę. Poeta porzucił swoją religię i przyjął wiarę większości. Dowodzi to jak bardzo ukochał swoją ojczyznę. Był w stanie zmienić swoje przekonania, byle móc tu pozostać. Później objął liczne urzędy, między innymi podkomorstwo krakowskie oraz starostwo bieckie. Wszystko to pozwalało mu doskonale orientować się w sytuacji politycznej, którą gorąco komentował w swojej twórczości.

To właśnie dokonania literackie Wacława Potockiego najdoskonalej odsłaniają jego gorący patriotyzm. W utworze „Kto mocniejszy ten lepszy” poeta krytykuje niesprawiedliwe prawo. Sprzyjanie większości, której poglądy były dominujące uważał za karygodne. Przykład ten rozpatrywał oczywiście na przypadku arian, których chciano wysiedlić. Można jednak uznać to za przyczynek do dyskusji nad bezprawnym traktowaniem chłopów. Przecież niezależnie od wartości merytorycznej argumentów pozwany przez szlachcica poddany zawsze przegrywał proces.

Innym przykładem takiej twórczości jest wiersz „Zbytki polskie”. To krytyka zamiłowania do bogactw, które przejawiali ludzie wysoko urodzeni. Nie interesowały ich losy ojczyzny, woleli kumulować swoje perły i „dyjamenty”. Podmiot liryczny wyraźnie mówi o schyłku Rzeczypospolitej i o tym jak przyczyniają się do niego próżni szlachcice.

Warto spojrzeć także na utwory, w których Wacław Potocki chwalił wspaniałe dokonania militarne polskich dowódców. Pisał głównie o Janie III Sobieskim, pogromcy Turków. Dzięki niemu te osiągnięcia zostały doskonale utrwalone. Najpłodniejszy poeta baroku tworzył także teksty moralizatorskie („Moralia” wzorowane na łacińskich przysłowiach) oraz był kronikarzem życia codziennego szlachty - „Ogród nieplewiony”.

Wacław Potocki zarówno swoją twórczością, jak i działaniami przezeń podejmowanymi dał dowód temu, że nie jest mu obcy los ojczyzny. Kiedy istniała taka potrzeba, był gotów iść na wojnę dla jej dobra. W swojej twórczości krytykował krótkowzroczność szlachty oraz jej przywiązanie do dóbr doczesnych. Temu człowiekowi na pewno jest daleko do utrwalonego w XVIIIw. obrazu Sarmaty.