Ignacy Krasicki „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” - charakterystyka Mikołaja Doświadczyńskiego

Mikołaj Doświadczyński to tytułowy bohater powieści Ignacego Krasickiego, zatytułowanej „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Książka opowiada o dorastaniu i przemianie Mikołaja z lekkomyślnego młodego człowieka w osobę odpowiedzialną i dojrzałą.

Powieść składa się z trzech części. W pierwszej poznajemy głównego bohatera jako naiwnego i prostodusznego młodzieńca, poddanego złym wpływom, pozostawionego samemu sobie, hulakę, utracjusza i lekkoducha. Nie jest jednak wyłącznie winą Mikołaja, że ma same złe cechy, wiele szkód wyrządziło mu wychowanie – w szkole, gdzie nie nauczył się niczego pożytecznego, a potem pod opieką francuskiego guwernera Damona. Zatrudnienie nauczyciela obcokrajowca było niezwykle w tamtych czasach modne. Niemal w każdym szlacheckim domu znajdowali się podobni guwernerzy, by uczyć młodzież języka, dobrych manier i zapoznawać z francuską literaturą. Niestety, nauczyciel Mikołaja w tajemnicy wyznał, że musi ukrywać się w Polsce za pojedynek z francuskim królem, a potem okazało się, że to zwykły oszust, który ograbił Doświadczyńskiego i uciekł. Łatwo zgadnąć, że ktoś taki nie mógł nauczyć Mikołaja niczego pożytecznego. Bohater czyta więc francuskie powieści sentymentalne i romanse, czyli literaturę najniższych lotów. Poza tym guwerner uczy go, jak być „sentymentalnym kawalerem”, czyli wzdychać i udawać miłość oraz rozmawiać z drzewami czy strumykiem.

Charakter Doświadczyńskiego psuje też stolica, gdzie nauczyciel namawia go do hazardu, miłostek i trwonienia majątku. Naiwny Mikołaj nie domyśla się, że wpadł w pułapkę. Bohater jest jednocześnie szlachetny, dlatego staje w obronie Damona i ląduje w więzieniu. Wtedy jego wychowawca ucieka.  Po śmierci matki Mikołaj może dobrowolnie rozporządzać majątkiem, ciągle trafia jednak na złych doradców. Łatwowierny bohater daje się namówić na udział w kosztownym procesie sądowym, a potem wyjeżdża do Paryża. Podróż do stolicy Francji była też stałym elementem wychowawczym nowoczesnej młodzieży w czasach oświecenia. Doświadczyński niczego się jednak w Paryżu nie uczy; to dla niego okazja do wydania reszty pieniędzy na kosztowne stroje, powozy i dostatnie życie. Uciekając przed wierzycielami, trafia na statek, a kiedy dochodzi do katastrofy morskiej, na wyspę Nipu, gdzie przechodzi reedukację i staje się nowym człowiekiem.

Doświadczyński zmienia się w osobę odpowiedzialną, rozsądną, pracowitą, umiejącą odróżnić dobro od zła. Mikołaj zostaje patriotą, a jednocześnie pełnym zapału reformatorem, chce zrobić wszystko, by wcielić w życie poznane na Nipu zasady społeczne. Oczywiście nie jest to możliwe, ale klęska, jaka spotyka bohatera, nie powoduje jego załamania. Doświadczyński jest człowiekiem pogodzonym ze sobą, nauczył się godnie znosić porażki. Zapał reformatorski ogranicza do własnego majątku i odnosi sukces. Reformy jakie przeprowadził (zwolnienie chłopów z pańszczyzny) robią wrażenie na sąsiadach, bo wcale nie oznaczają uszczuplenia dochodów. Mikołaj pragnie założyć rodzinę i ostatecznie ustatkować się. Znajduje szczęście w związku z Julianną, której kiedyś oświadczył się jako sentymentalny kawaler.

Powieść Ignacego Krasickiego ukazuje przemianę głównego bohatera, stąd wielość cech i złożoność charakteru Mikołaja. Doświadczyński zmienia się z osoby bardzo nieroztropnej i lekkomyślnej w mądrego i dojrzałego człowieka. Z pewnością nie jest pozbawiony wad, ale doświadczenia, jakie go spotkały, całkowicie przeobraziły jego charakter.