Szabas (szabat) - definicja, znaczenie, historia, geneza, opis

Szabas (szabat) to judaistyczne święto żydowskie. Z hebrajskiego znaczy dokładnie tyle, co „odpoczynek”. Ustanowiony jest na cześć siódmego dnia tygodnia, w którym to wedle Starego Testamentu Bóg odpoczywał po stworzeniu świata. Obchodzony jest on nie tylko w judaizmie, ale także i w innych religiach (chrześcijaństwo, protestantyzm, zielonoświątkowcy). W judaizmie jego świętowanie jest najważniejszym obowiązkiem każdego pobożnego Żyda.

Szabat rozpoczyna się piątkowym wieczorem (o zmierzchu), trwa przez całą sobotę (dwadzieścia cztery godziny) i kończy się w ciągu następnego zmierzchu. Jest to dzień, co do którego w Biblii znajduje się wiele wytycznych. W dzień ten trzeba powstrzymywać się od wielu prostych czynności. Zakazuje się między innymi: podróżowania, dotykania pieniędzy, pracowania, używania ostrych przedmiotów, pisania, palenia, dźwigania ciężkich rzeczy, wysiłku fizycznego, spacerowania, używania wszelkiego rodzaju urządzeń elektrycznych. Spis czynności, których nie można wykonywać w szabacie, znajduje się w Halacha. Jedynie w wyjątkowych wypadkach zasady te można złamać, jednak trzeba mieć bardzo ważny powód.

W czasie szabasu Żydzi rozmyślają o księdze Genesis oraz Exodus. Szczególnie ważne było świętowanie szabasu w czasie niewoli babilońskiej. Dzięki temu świętu nie zapomniano wtedy o żydowskich tradycjach i korzeniach. W dzień ten powinno się modlić i przede wszystkim cieszyć poprzez spotykanie się ze znajomymi, śpiewanie pieśni, czy czytanie i interpretowanie Tory. Wzmianka o szabacie pojawia się już w księdze Genesis. Tam wyraźnie powiedziane jest, że Bóg po skończonej pracy siódmego dnia odpoczywał. Tak też nakazał człowiekowi.

Jest to także dzień, w którym oczekuje się nadejścia mesjasza. Według tradycji ma on przybyć w czasie szabasu - wtedy, kiedy żaden Żyd nie złamie żadnych z nakazów tego święta. Przed rozpoczęciem szabasu zwykle w synagogach odprawiana jest uroczysta msza święta. Jako że w szabat nie wolno także gotować, kobiety przygotowują sobotnie dania już dzień wcześniej. Przy odświętnej szabatowej kolacji zasiada się odpowiednio ubranym. Na stole powinien znaleźć się świecznik, świece, sól, wino, chleb oraz chała. Szabas rozpoczyna się sposób rytualny - kobieta zapala świece na świeczniku i od tej chwili nie powinno się wykonywać żadnej pracy.

W tym czasie wypowiada się także modlitwę: „Bądź błogosławiony, Panie, Boże nasz, Królu wszechświata, który nas uświęciłeś swoimi przykazaniami i przykazałeś nam zapalać świece Szabatu”. Mężczyzna wygłasza modlitwę zwaną kiduszem. Następnie obmywa ręce i dzieli rodzinę chałą. Na stole królują potrawy takie jak pulpety, ryba faszerowana, ryż, wątróbka, nóżki, rosół lub barszcz, sałatka (obowiązkowo do każdego posiłku) oraz kompot z owoców. 

W sobotę podaje się zimne dania. Ponownie też następuje wygłoszenie kiduszu nad karafką z winem. Ostatnia szabatowa wieczerza odznacza się skromnością. Pomija się także kidusz. Końcowym etapem szabatu jest jego pożegnanie. Do jedzenia są różnego rodzaju desery, w tym śledzie, sałatki, ciasta, owoce, czy ryby wędzone. Wszystkie te obrzędy są przedstawione i dokładnie scharakteryzowane w Torze. 

Żydzi czerpią wszystkie zasady z tego świętego tekstu, nadając im wybitnie uroczysty charakter. Szabat zajmuje bardzo ważne miejsce w religii judaistycznej, jak i w sercu każdego Żyda. Jest to radosny dzień oczekiwania na przyjście Mesjasza oraz ogólnej radości i nadziei, że kiedyś naprawdę nadejdzie. Zasady przeniesione są wprost z Tory. Najbardziej ortodoksyjni Żydzi stosują się do dosłownie każdego zalecenia przekazanego w Torze przez Jahwe.