Kultura masowa – definicja, przykłady, cechy. Wady i zalety kultury masowej

Kultura masowa stała się ważną częścią życia społecznego. Nie sposób jej pominąć omawiając zjawiska towarzyszące rozwojowi współczesnej cywilizacji. Od samego początku kultura ta miała swoich zwolenników i przeciwników. Racje obu tych grup nieustannie ścierają się ze sobą. Warto zastanowić się przez chwilę nad wadami i zaletami kultury masowej.

Kultura masowa to zjawisko socjologiczne charakteryzujące się nastawieniem na produkcję masową, mającą przynieść określone korzyści materialne jej twórcom. Już w tej krótkiej charakterystyce widać przedmiotowe traktowanie jej odbiorców – mają być oni jedynie biernymi konsumentami, którzy są w stanie zapłacić za treści im przekazywane (liczy się przede wszystkim zysk, nie zaś szczerość i autentyczność przekazu; następuje komercjalizacja kultury). Człowieka bywa pozbawiony swojej indywidualności, bezrefleksyjnie przyswaja, prezentowane w takiej, a nie innej formie informacje. Wszystkie treści podlegają standaryzacji oraz homogenizacji, czyli ujednoliceniu. Łączy się ze sobą elementy kultury wysokiej i niskiej, a także wprowadza jednolite dla wszystkich wzorce myślenia, wartości, postawy i pragnienia.

Może to stać się przyczyną powolnego zaniku różnorodności, która zawsze stanowiła ważny składnik mozaiki kulturowej. Wytwory kultury masowej są typowe i szablonowe (często również kiczowate), pozbawione cech stanowiących o ich oryginalności. Obawy budzi również zjawisko zastępowania bezpośrednich kontaktów przez medium techniczne – różnego rodzaju portale społecznościowe, GG, skype'a czy fora. Ma to znaczny wpływ na osłabienie czy wręcz zachwianie więzi i relacji międzyludzkich, powstawanie zjawiska osamotnienia, wyalienowania, niezrozumienia.

Warto ponadto wspomnieć o ogromnym ryzyku manipulacji ze strony wytwórców kultury masowej, m.in. poprzez prezentowanie odbiorcom odpowiednio dobranych, wyselekcjonowanych obrazów, subiektywne i zgodne z własnymi interesami wyznaczanie nowych trendów i wzorców zachowań, kształtowanie gustów i postaw czy spychanie niepożądanych treści na margines. Kulturze masowej niejednokrotnie można zarzucić brak niezależności od nacisków rynkowych.

Istnieją również i zalety kultury masowej. Przy pomocy, na przykład, nowoczesnych środków przesyłowych wiadomość o jakimś wydarzeniu dociera do odbiorcy niemal w ekspresowym tempie. Szybkie uzyskanie informacji wymaga równie szybkiej reakcji na nią, wobec czego człowiek uczy się kreatywności, umiejętności natychmiastowego podejmowania decyzji oraz reagowania na przeróżne sytuacje. Mieszkańcy całego globu mają dostęp do znacznie szerszej bazy informacji, dziedziny wiedzy wcześniej zarezerwowane dla wąskiego grona specjalistów stają się powszechnie dostępne. Poprzez poszerzanie zasobu wiadomości o świecie – procesach zachodzących w nim, a także różnego typu nowinkach kulturalnych, naukowych itp. – edukujemy całe społeczeństwa. Szczególnie ważne jest to w przypadku osób z tzw. nizin społecznych czy marginesu, które częstokroć nie miałyby wglądu w sprawy dotyczącej ich bezpośrednio, jak i treści ogólnych.

Do zalet kultury masowej możemy zaliczyć również fakt, iż jej wytwory są łatwo przyswajalne dla większości ludzi, a odbiór nie wymaga wysokiego poziomu wiedzy, wysublimowanego gustu czy fachowego przygotowania, zatem dociera do znacznie większej grupy odbiorców niż choćby wytwory kultury elitarnej. Dzięki umasowieniu kultury treści wcześniej przeznaczone wyłącznie dla wąskiego grona osób są dostępne rzeszom odbiorców. Dawny elitaryzm został zastąpiony przez ogólną dostępność. Upowszechnienie się kultury masowej przynosi korzyści również kulturze elitarnej, bowiem sporo treści z dorobku tej ostatniej byłoby nieznane szerszemu gronu bez zastosowania środków masowego przekazu.